дурна́я

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, субстантываваны, ад’ектыўнае скланенне

адз. мн.
ж. -
Н. дурна́я дурны́я
Р. дурно́й дурны́х
Д. дурно́й дурны́м
В. дурну́ю дурны́х
Т. дурно́й
дурно́ю		 дурны́мі
М. дурно́й дурны́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дурна́я ж., сущ. ду́ра

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дурны́, -а́я, -о́е.

1. 3 абмежаванымі разумовымі здольнасцямі; бесталковы.

За дурной галавой нагам неспакой (з нар.).

2. Які не выяўляе розуму, пазбаўлены разумнай разважлівасці.

Задаць дурное пытанне.

Дурныя паводзіны.

3. у знач. наз. дурны́, -о́га, м., дурна́я, -о́й, ж., мн. -ы́я, -ы́х. Тое, што і дурань (у 1 знач.).

Дурному закон не пісан (прыказка).

◊

Дурны як бот; дурны як пень (разм., груб.) — пра разумова адсталага чалавека.

Няма дурных! — выказванне нязгоды з кім-н., адмаўленне выконваць што-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дурны́

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. дурны́ дурна́я дурно́е дурны́я
Р. дурно́га дурно́й
дурно́е		 дурно́га дурны́х
Д. дурно́му дурно́й дурно́му дурны́м
В. дурны́ (неадуш.)
дурно́га (адуш.)		 дурну́ю дурно́е дурны́я (неадуш.)
дурны́х (адуш.)
Т. дурны́м дурно́й
дурно́ю		 дурны́м дурны́мі
М. дурны́м дурно́й дурны́м дурны́х

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ду́ра разг. дурні́ца, -цы ж., дурна́я, -но́й ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Абнясла́віць (БРС, КТС). Параўн. няслава ’дурная слава’ да слава (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Захухмо́леўшы ’маркотна, самотна’ (Жд. 2). Параўн. чэш. zachumlati ’схавацца’, славац. chuchma ’дурная, бесталковая жанчына’. Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

губа́​I анат. губа́, -бы́ ж.;

◊

наду́ть гу́бы надзьму́ць гу́бы;

губа́ не ду́ра погов. губа́ не дурна́я.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Мазда́н ’дурная галава’ (Шат.). Памылкова Шатэрнік (152) суадносіць яго з польскім mazgaj, якое ад mazgoić się ’плакаць’ < прасл. mazati sę. Бел. маздан паходзіць з мазган, якое ад мазгі 1 і суф. ‑ан (як сталбан) ’дурань’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Балдаве́шка 1 ’патаўшчэнне на канцы палкі’ (Бір. Дзярж.). Параўн. рус. дыял. балдаве́шка ’тс’, балдава́шка ’дубінка’. Утварэнне ад балдава́ ’паліца, булава, дубіна’, вядомага, напр., у рус. гаворках (бясспрэчная сувязь з балда́ ’дубіна’). Гл. яшчэ булдава́ ’булава’.

Балдаве́шка 2 ’дурань, дурная галава’ (Шат., Бір. Дзярж.). Метафарычнае ўжыванне слова балдаве́шка ’дубіна’ (гл.). Параўн. такое ж ужыванне слоў балда́, дубі́на, стоўб.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)