два, двух, двум, двума́, (аб) двух, м. і н.; дзве, дзвюх, дзвюм, дзвюма́, (аб) дзвюх, ж., ліч. кольк.

Лік, лічба і колькасць 2.

Двойчы д. — чатыры.

Напісаць лічбу д.

Д. сярпы.

Дзве хвіліны.

За аднаго бітага двух нябітых даюць (прыказка).

◊

Бачыць на два аршыны пад зямлёй (разм., часта іран.) — адрознівацца вялікай праніклівасцю.

Ні два і ні паўтара (разм.) — пра што-н. няпэўнае.

Як двойчы два (чатыры) — бясспрэчна, зразумела, ясна.

|| парадк. другі́, -о́е, -а́я.

Д. год.

Д. па парадку.

Другога мая.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

два́

лічэбнік, колькасны

мн.
м. ж. н.
Н. два́ дзве́ два́
Р. дву́х дзвю́х дву́х
Д. дву́м дзвю́м дву́м
В. дву́х (адуш.)
два́ (неадуш.)		 дзвю́х (адуш.)
дзве́ (неадуш.)		 дву́х
Т. двума́ дзвюма́ двума́
М. дву́х дзвю́х дву́х

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

два два, род. двух м., ср.;

◊

ни два ни полтора́ ні два ні паўтара́;

в два счёта прост. як ба́чыш, у адзі́н мо́мант;

чёрта с два! прост. дзе там!;

два сапога́ па́ра ≅ або́е рабо́е;

уби́ть двух за́йцев забі́ць двух за́йцаў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

два (род. двух) два; (в сочетании с сущ. мужского рода, обозначающими живые существа — ещё) дво́е;

д. я́блыкі — два я́блока;

д. сыны́ — два сы́на; дво́е сынове́й;

◊ двух слоў не звя́жа — двух слов не свя́жет;

па́лка з двума́ канца́мі — па́лка о двух конца́х;

ні два ні паўтара́ — ни два ни полтора́;

забі́ць двух зайцо́ў — уби́ть двух за́йцев;

памі́ж двух агнёў — ме́жду двух огне́й;

як дзве кро́плі вады́ — как две ка́пли воды́;

як дво́йчы два — как два́жды два;

на два франты́ — на два фро́нта;

галава́ і д. ву́хі — садо́вая голова́;

за д. (тры і г.д.) кро́кі — в двух (трёх и т.д.) шага́х;

у двух сло́вах — в двух слова́х;

ба́чыць на д. аршы́ны пад зямлёю — ви́деть на два арши́на под землёй;

сядзе́ць памі́ж двух крэ́слаў — сиде́ть ме́жду двух сту́льев;

крок напе́рад, д. кро́кі наза́д — шаг вперёд, два ша́га наза́д;

скупы́ д. разы́ тра́ціць — скупо́й теря́ет вдвойне́;

раз-д. і гато́ва — раз-два и гото́во;

з аднаго́ вала́ дзвюх шкур не дзяру́ць — посл. с одного́ вола́ двух шкур не деру́т;

д. бо́ты па́ра — погов. два сапога́ па́ра;

за аднаго́ бі́тага двух нябі́тых даю́ць — посл. за одного́ би́того двух неби́тых даю́т;

за двума́ зайца́мі паго́нішся, ніво́днага не зло́віш — посл. за двумя́ за́йцами пого́нишься, ни одного́ не пойма́ешь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

два, двух, двум, двума, (аб) двух, м. і н., дзве, дзвюх, дзвюм, дзвюма, (аб) дзвюх, ж., ліч. кольк.

1. Лік 2. Два разы па два — чатыры. Напісаць лічбу два. // Колькасць 2. Два алоўкі. Дзве дарогі. □ За аднаго бітага двух нябітых даюць. Прыказка. З аднаго вала дзвюх шкур не дзяруць. Прыказка.

2. Тое, што і двойка (у 2 знач.).

•••

Двух слоў не звяжа гл. звязаць.

Забіць двух зайцоў гл. забіць ​1.

За два (тры і пад.) крокі гл. крок.

На два словы гл. слова.

На два франты гл. фронт.

Не магчы (не ўмець) звязаць двух слоў гл. магчы.

Не раз і не два гл. раз.

Ні два ні паўтара — пра што‑н. няпэўнае, неакрэсленае; ні тое, ні сёе.

Пагнацца за двума зайцамі гл. пагнацца.

Палка з двума канцамі гл. палка.

Паміж двух агнёў гл. агонь.

Раз-два і гатова гл. раз.

Служыць двум багам гл. служыць.

У два канцы гл. канец.

У двух словах гл. слова.

Як двойчы два (чатыры) гл. двойчы.

Як дзве каплі вады гл. капля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Два, дзве. Рус. два, две, укр. два, дві, польск. dwa, dwie, чэш. dva, dvě, балг. два, две, ст.-слав. дъва, дъвѣ. Прасл. *dъva, *dъvě. Параўн. літ. dù, dvì, ст.-інд. duvā́u, duvā́, грэч. δύω, лац. due, гоц. twai, twos. І.‑е. *d(u̯)uō, *d(u)u̯oi ’два’. Параўн. Брукнер, 105; Траутман, 64; Фасмер, 1, 486; Трубачоў, Эт. сл., 185–186.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

го́д-два́

прыслоўе

станоўч. выш. найвыш.
го́д-два́ - -

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

паўтара́-два́

лічэбнік, колькасны

адз.
м. ж. н.
Н. паўтара́-два́ паўтары́-дзве́ паўтара́-два́
Р. паўтара́-дву́х паўтары́-дзвю́х паўтара́-дву́х
Д. паўтара́-дву́м паўтары́-дзвюм паўтара́-дву́м
В. паўтара́-два́ (неадуш.)
паўтара́-дву́х (адуш.)		 паўтары́-дзве́ (неадуш.)
паўтары́-дзвю́х (адуш.)		 паўтара́-два́
Т. паўтара́-дву́м паўтары́-дзвюма́ паўтара́-дву́м
М. паўтара́-дву́х паўтары́-дзвю́х паўтара́-дву́х

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ро́г

‘вугал; месца, дзе сыходзяцца два прадметы ці два бакі чаго-н.’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. ро́г рагі́
Р. рага́ раго́ў
Д. рагу́ рага́м
В. ро́г рагі́
Т. раго́м рага́мі
М. рагу́ рага́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

два́жды нареч.

1. дво́йчы; (два раза) два разы́;

2. (об умножении) два́жды два два ў два;

◊

как два́жды два як дво́йчы два.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)