да́н

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. да́н да́ны
Р. да́на да́наў
Д. да́ну да́нам
В. да́н да́ны
Т. да́нам да́намі
М. да́не да́нах

Крыніцы: piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

Ліцкава́ць ’ніцаваць’ (Грыг., Мядзв.). З *лічкава́ць, якое з лічка ’тварык’ < ліцо. Параўн. рус. дан. личкова́ть ’ніцаваць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прыдве́чны ’стары’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Відаць, дыялектная трансфармацыя спрадве́чны (гл.). Параўн. рус. дан. предве́чный ’надта стары’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прыпо́рацца ’справіцца, управіцца з гаспадаркай’ (Мат. Гом., Ян.), прыпо́равацца ’тс’ (рэч., Нар. сл.). Рус. дан. припо́раться ’прыбрацца’. Гл. по́рацца.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Міцюк, ст.-бел. митюкъ ’гунька з лямцу’, рус. дан., кубан. митю́к ’лямцавая падкладка’. З асм.-тур. müttekiā ’падушка’ (Булыка, Лекс. запазыч., 123).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Стры́балкі ‘тонкія ногі’ (стаўб., З нар. сл.). Параўн. рус. дан. стри́балка ‘гульня, вяровачка для скакання’. Вытворнае ад стрыба́ць ‘скакаць’, гл. наступнае слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лаху́дачка ’паношаная адзежына’ (пух., Сл. паўн.-зах.). З *лахута. Азванчэнне ‑т‑ > ‑д‑ пад уплывам лексемы лахудра (гл.). Параўн. укр. лахута, дан. лахун ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ператані́ць ’спрасці вельмі тонкую нітку’ (Др.-Падб.), рус. кастр., дан. перетопить, перетопить ’рабіць вельмі тонкім’. Да пера- і тапіць, тапчы ць < тонкі (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прыму́дры (пріму́дры) ’выдумкі, вычваранне’ (Юрч. СНС). Бяссуфікснае ўтварэнне ад прымудрава́ць, якое ад мудрава́ць (гл.). Параўн. рус. смал., дан. примудря́ться ’ўмудрацца, ухітрацца; лаўчыцца’, укр. примудрува́ти ’прыдумаць, ухітрыцца’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ро́ман і ру́ман ’лясная трава з белымі кветкамі з сямейства складанакветкавых’ (Растарг.), укр. рома́н, роме́н‑зілля ’рамонак, Matricaria Chamomilla’, рус. дан. ро́ман ’тс’. Да рамонак (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)