вампі́р, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Род буйных лятучых мышэй (кажаноў).
2. У казках, старажытных павер’ях, прыгодніцкай літаратуры і кінафільмах: пярэварацень, мярцвяк, які нібыта выходзіць ноччу з магілы і смокча кроў жывых.
3. перан. Бязлітасны эксплуататар, крывасмок.
|| прым. вампі́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вампі́р
‘кажан’
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
вампі́р |
вампі́ры |
| Р. |
вампі́ра |
вампі́раў |
| Д. |
вампі́ру |
вампі́рам |
| В. |
вампі́ра |
вампі́раў |
| Т. |
вампі́рам |
вампі́рамі |
| М. |
вампі́ры |
вампі́рах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вампі́р
‘мярцвяк; крывасмок’
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
вампі́р |
вампі́ры |
| Р. |
вампі́ра |
вампі́раў |
| Д. |
вампі́ру |
вампі́рам |
| В. |
вампі́ра |
вампі́раў |
| Т. |
вампі́рам |
вампі́рамі |
| М. |
вампі́ру |
вампі́рах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вампі́р м., миф., зоол., перен. вампи́р
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вампі́р, ‑а, м.
1. У павер’ях некаторых еўрапейскіх народаў — мярцвяк, які ноччу выходзіць з магілы, каб смактаць кроў людзей.
2. Бязлітасны эксплуататар; крывасмок. Капайце яму, далакопы, Каб у яе халодны жвір Упаў навек тыран Еўропы, Крывавы прывід і вампір. Колас.
3. Род буйных кажаноў.
[Ням. Vampir.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вампі́р ’крывасмок, міфалагічная істота’ (КТС). Ва ўсходнеславянскія мовы слова трапіла з французскай або нямецкай. Франц. vampire і ням. Vampir узыходзяць да слав. кораня *ǫpirь; параўн. рус. упырь, польск. upiór ’тс’ (Фасмер, 1, 127; Шанскі, 1, В, 16; БЕР, 1, 117; Рудніцкі, 1, 306; Скок, 3, 564; Брукнер, 594; Махэк₂, 669).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вампі́р-трава ’пэўны від травы’ (КТС), вампір (заал.) ’тс’ (БРС). Перанос назвы вампір (гл.) на расліну.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вампи́р миф., зоол., перен. вампі́р, -ра м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упы́рь
1. зоол. кажа́н, -на́ м.;
2. (оборотень) разг. крывасмо́к, -ка м., ваўкала́к, -ка м., вампі́р, -ра м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ву́пар ’крывасмок, вампір’ (Касп., Сцяшк., барыс., Шн., 2, 404); параўн. у запісах Федароўскага: «Каб ты па смерці вупарам хадзіў» (слонім., навагр., Федар., 4, 417); ’ваўкаваты, пануры чалавек’ (карэліц., З нар. сл.; Жыв. сл.); ’упарты чалавек’ (Сцяц.; КЭС, лаг.; Жд., 3; Цых.); ’надзьмуты чалавек’ (Жд., 2). Семантыка і форма слова — вынік кантамінацыі слоў упы́р ’крывасмок, вампір’ (гл.) і упіра́цца ’упарціцца’; супадзенне націску з польск. upior ’крывасмок’ не дае падстаў лічыць бел. слова запазычаннем, бо само польск. слова лічыцца запазычаннем з усх.-слав. з-за пачатковага u‑; аналагічнае развіццё значэння параўн. у рус. упы́рь ’крывасмок’ і упы́рь ’упарты чалавек’ (Фасмер, 4, 165 і наст.). Гл. упор, упі́ра ’упарты чалавек’, ’неслух’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)