увяза́цца сов.
1. в разн. знач. увяза́ться;
рэ́чы до́бра ўвяза́ліся — ве́щи хорошо́ увяза́лись;
пла́ны до́бра ўвяза́ліся з мясцо́вымі ўмо́вамі — пла́ны хорошо́ увяза́лись с ме́стными усло́виями;
за на́мі ўвяза́ўся саба́ка — за на́ми увяза́лась соба́ка;
2. перен., разг. (вмешаться) ввяза́ться;
у. ў бой — ввяза́ться в бой
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мо́ўкнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; незак.
Заціхаць, замаўкаць. Тым часам сяло моўкла, ноч усё глыбей і цяжэй насядала на зямлю. Колас. У цесных долах Гвадарамы Каторы дзень не моўкне бой. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Барані́ць (БРС, Шат., Касп., Гарэц., Мал., Нас.). Рус. (ст.) (о)борони́ть, укр. борони́ти, польск. bronić, чэш. brániti, ст.-слав. бранити, балг. бра́ня, серб.-харв. бра́ити. Прасл. borniti bornʼǫ ’бараніць’. Вытворнае ад прасл. bornь ’вайна, барацьба, абарона; зброя’ (рус. бо́ронь ’барацьба, перашкода’, ст.-слав. брань ’бітва, бой’, балг. (ст.) бран, серб.-харв. бра̑н (ж.) ’бой’, славен. brȃn (ж.) ’абарона’, чэш. braň ’зброя’, польск. broń ’зброя’ і г. д.), якое паходзіць ад *borti, *borʼǫ ’змагацца’ (гл. бароцца). Фармальна бліжэй да слав. bornь стаіць літ. barnìs сварка, лаянка’ (балта-слав. *barni‑ сварка, барацьба’; Траўтман, 27). Літ-py далей гл. пад баро́цца. Параўн. яшчэ Махэк₂, 64 (дэталёва марфалогія), які, аднак, (там жа, 61) знаходзіць роднаснасць з ірл. fó‑bairim ’нападаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перамо́жны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да перамогі. Пераможны гімн. Пераможны салют. Пераможны поступ. // Які закончыўся перамогай, нясе перамогу. Пераможны фінал. □ Ідзіце ў пераможны бой За справядлівы мір, за волю! Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
повести́I сов., в разн. знач. паве́сці;
он повёл го́стя в сад ён павёў го́сця ў сад;
повести́ войска́ в бой паве́сці во́йскі ў бой;
повести́ разгово́р паве́сці размо́ву (гу́тарку);
повести́ себя́ пача́ць паво́дзіць (трыма́ць сябе́); см. поводи́тьI.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
успы́хнуць, -ну, -неш, -не; -ні́; зак.
1. Раптоўна разгарэцца, загарэцца.
Успыхнула запалка.
Успыхнуў пажар.
2. перан. Раптоўна пачацца, узнікнуць (пра пачуцці, грамадскія ўзрушэнні і пад.).
Успыхнуў бой.
Успыхнула сварка.
3. перан. Пачырванець (ад хвалявання, збянтэжанасці і пад.).
|| незак. успы́хваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. успы́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж. (да 1 і 2 знач.).
У. бензіну.
У. тыфу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сячы́ся і се́кчыся, сяку́ся, сячэ́шся, сячэ́цца; сячо́мся, сечаце́ся, сяку́цца; се́кся, се́клася; сячы́ся; незак.
1. Біцца, весці бой.
С. на шаблях.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рассякацца, быць пасечаным.
Ад агню куляў сячэцца лісце на дрэвах.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра валасы: ламацца, расшчапляцца на канцах.
|| зак. пасячы́ся і пасе́кчыся, -сячэ́цца (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ввя́зываться
1. (вмешиваться) уме́швацца; (впутываться) ублы́твацца; (вовлекаться) уця́гвацца; (в бой) увя́звацца;
2. страд. увя́звацца; уро́блівацца, уплята́цца; см. ввя́зывать 1.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Бае́ц. Рус. бое́ц, укр. боє́ць. Ёсць і ў іншых слав. мовах. Nom. agentis з суфіксам *‑ьcь ад слав. *bojь ’бой, барацьба’ (аблаутная форма да *biti *bьjǫ). Гл. Бернекер, 68. Іначай, але непераканаўча Шанскі, 1, Б, 152: ад бои ’баец, воін’ (тады бае́ц было б памяншальнай формай!). Таго ж паходжання і бае́ц ’бітка’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ры́нуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
Імкліва кінуцца, накіравацца куды‑н. ці за кім‑н. Рынуцца ў бой. □ Парфенчык на хвіліну спыніўся, а потым рынуўся да месца стрэлу. Шчарбатаў. // Хлынуць (пра якую‑н. вадкасць). Калі мы праб’ём .. тунелі, вада рынецца ў першую велізарную трубу. Даніленка. З Башкірыі сюды да нас Па трубах нафта рынецца... Барадулін. // перан. Цалкам аддацца якой‑н. дзейнасці. Рынуцца ў бой за ўраджай. □ Пайшоў .. [Ларывончык] у горад працаваць на скабяны завод, а адтуль з галавой рынуўся ў вір рэвалюцыйнай барацьбы. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)