◎ Крэж 1 ’дрэва, у якім асяродак не ў цэнтры’ (Шатал., Клім.), ’унутраная амярцвелая частка дрэва’ (Жыв. сл.), ’хвоя з крохкай і цвёрдай драўнінай’ (ТС). Рус. кряж ’вялікае моцнае дрэва’, ’калодны вулей’, ст.-рус. кряжь ’брус’. Першапачаткова ’круглы брус’ да прасл. kr^gъ ’круг’ з іншай ступенню аблаўта (прасл. kręg‑jь) (Фасмер, 2, 391).
◎ Крэж 2 ’прыбярэжная мель на возеры’ (Нар. лекс.). Укр. кряж ’бугор’. Да * kręg‑jь ’акруглы’. Гл. крэж©.
◎ Крэж 3 ’абрыў на дне возера; паглыбленне, яма’ (Яшк.). Гл. крэж 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сітава́ты ‘сітавідны’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Шат., Сцяшк., Варл.), ‘трухлявы’ (ТС), ‘трубчасты (аб косці)’ (астрав., пух., Сл. ПЗБ), сі́тавы ‘рэдкі, друзлы: сітавы крам, сітавае палатно, сітавы дуб (Янк. 2), ‘вынашаны, працёрты’ (Нар. сл., Ян.), ‘сітавідны, трухлявы’ (Ян.), сі́цевы ‘тс’ (ТС). Сюды ж сітава́ ‘трухлявае дрэва’, сітаве́ць ‘трухлець, парахнець’ (Мат. Гом.). Укр. ситяви ‘гнілы, трухлявы’, сі́тави ‘тс’, рус. сито́вый (пра дрэва) ‘друзлы, трухлявы’. Відаць, звязана з сіта (гл.). Буга (Rinkt. 2, 546) у якасці адпаведніка прыводзіць літ. sytótas mẽdžias ‘сітавае дрэва’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
фі́га 1, ‑і, ДМ фізе, ж.
Разм. Тое, што і дуля (у 3 знач.). Падарожнік тыцнуў Сымону ў самыя вочы дзве фігі. Бядуля.
•••
Без фігі не да носа гл. нос.
Глядзець у кнігу, а бачыць фігу — нічога не разумець.
Фіга з маслам; фіга на талерцы — нічога, зусім нічога.
Фігу з’есці гл. з’есці.
фі́га 2, ‑і, ДМ фізе, ж.
1. Субтрапічнае дрэва сямейства тутавых; смакоўніца.
2. Плод гэтага дрэва. Вялікія кашы з фінікамі, фігамі,.. гранатамі, апельсінамі і ўсялякай агароднінай стаяць на бруку. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́сахлы, ‑ая, ‑ае.
1. Такі. з якога выпарылася вільгаць. Высахлая рэчка. Высахлая бялізна. // Які выпарыўся (пра вільгаць).
2. Які звяў, ссох, перастаў жыць. Высахлае дрэва. □ На прымерзлай.. зямлі ляжала.. высахлае лісце. Чорны.
3. перан. Схуднелы. Высахлы твар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каржа́к, ‑а, м.
Разм. Каржакаватае дрэва; корч. Стылі, кракталі на сцюжы старыя сосны-каржакі, лускалася ад марозу кара на маладым сасонніку. Пташнікаў. Вялікія вочы жмурыліся ад пільнасці, калі гасіў..[хлапчук] з-за вуха сякераю па ўпартых каржаках. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кізі́лавы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да кізілу. Кізілавы ліст. Кізілавае дрэва. // Прыгатаваны з кізілу; з кізілам. Кізілавае варэнне. Кізілавы квас.
2. у знач. наз. кізі́лавыя, ‑ых. Сямейства двухдольных раслін, да якога адносіцца кізіл і інш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расо́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Абл. Памянш. да расоха; невялікая расоха. Умацую кнігу дзе-небудзь у развіліне дрэва, у расошцы, і стаю ці танцую перад ёю, як перад абразом або перад люстэркам. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
санда́лавы і санта́лавы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да сандала 1 (саптала). Сандалавае дрэва. // Здабыты, зроблены з сандалу (санталу). Сандалавая фарба. Сандалавая шкатулка.
2. у знач. наз. санда́лавыя, ‑ых. Сямейства паўднёвых раслін (траў, кустоў, радзей дрэў).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Капарэ́ц ’драўляны блок, які выкарыстоўваецца дляпадымання вулляў на дрэва’ (Сержп. Бортн.). Да капар© (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ку́льза ’прышчэп (пра дрэва)’ (КЭС, лаг.). Верагодны балтызм. Параўн. літ. kiilza ’чалавек з кароткай нагой’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)