закава́ць, -кую́, -куе́ш, -куе́; -куём, -куяце́, -кую́ць; -ку́й; -кава́ны; зак.
1. каго (што). Надзець на каго-н. кайданы.
З. злачынца.
2. перан., што. Замарозіць, пакрыць лёдам.
Мароз закаваў раку.
3. каго (што). Падбіваючы падкову, пашкодзіць нагу каню.
|| незак. зако́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пазамуро́ўваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.
1. што. Закласці муроўкай усё, многае.
П. праёмы ў сценах.
2. каго-што. Змясціць усё, многае або ўсіх, многіх у памяшканні, тайніку, наглуха закладзеным муроўкай.
3. перан., што. Пакрыць снегам, лёдам усё, многае (разм.).
Мароз пазамуроўваў рэкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пры́маразак, часцей мн. л. пры́маразкі, пры́морозкі ’лёгкія маразы, звычайна ранішнія або начныя восенню і вясной’ (ТСБМ, Шат., Растарг.; стаўб., З нар. сл.; брасл., ваўк., Сл. ПЗБ; ТС), пры́морозок ’пачатак зімы, калі выпадае першы снег’ (ганц., ЛА, 2). Прыставачна-суфіксальныя ўтварэнні з рэалізацыяй значэння непаўнаты да маро́з 1 (гл.). Відаць, арэальная паўночнаславянская інавацыя, параўн. рус. дыял. при́морозок, при́морозки ’ранішні мароз’, при́морозь ’замаразак’, при́мороз ’тс’, укр. при́морозок, при́морозь ’ранішні мароз’, чэш. přímrazek, польск. przymrozek ’прымаразак’. Гл. таксама ЕСУМ, 3, 515; Банькоўскі, 2, 942.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адва́льваць ’адкрываць (ключом), слабець (пра мароз)’ (Шат.) да валіць. Семантычны зрух ’валіць > з цяжкасцю рухаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
во, часц. ўказ. (разм.).
1. Ужыв., калі трэба паказаць што-н., звярнуць увагу на што-н.
Во, рыбіна плёснула.
Кладзі ўсё гэта во сюды.
2. Ужыв., калі трэба выказаць здзіўленне, задавальненне або незадавальненне, абурэнне.
Во малайцы, што прыехалі.
Во, што яны тут натварылі!
3. Ужыв. пры пытальных і адносных займенніках і прыслоўях, калі трэба акцэнтаваць на нечым увагу.
Вы мне во што скажыце, даражэнькія.
4. Ужыв., калі трэба пацвердзіць сказанае некім.
Во бачыш, і Аляксей табе тое самае кажа.
5. Ужыв., калі трэба падвесці вынік сказанаму.
Во як бывае.
6. у знач. выкл. Ужыв. для ўзмацнення эмацыянальнай афарбоўкі сказа.
Во мароз дык мароз!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзіво́сны, -ая, -ае.
1. Незвычайны, казачна-дзіўны.
На вокнах дзівосныя ўзоры пакінуў мароз.
2. Цудоўны, непараўнальны па харастве.
Дрэвы стаялі ў сваім дзівосным жоўта-барвовым убранні.
Дзівосна (прысл.) гучала жалейка.
3. Вельмі добры, выдатнай якасці.
Ад дзівоснай стрэльбы вачэй не адарваць.
|| наз. дзіво́снасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
акла́дзісты, ‑ая, ‑ае.
Шырокі і густы (пра бараду). З барадой акладзістай Пуху лебядзінага Дзед-Мароз прыладзіўся Пад яе [елкі] галінамі. Васілёк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пашчы́пваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
Час ад часу, злёгку шчыпаць. Мароз к ночы мацнеў, пашчыпваў твар, вушы. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скале́цкі ‘моцны, пякучы (пра мароз)’ (Сцяшк. Сл.). Ад скале́ць ‘змерзнуць, скачанець’ (гл. калець) па тыпу кі́даць > кі́дкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
подра́тьII сов., разг. / моро́з по ко́же подра́л маро́з па ску́ры прабе́г; аж ску́ра сшэ́рхла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)