папаздзе́кавацца, ‑куюся, ‑куешся, ‑куецца; зак., з каго-чаго.
Разм. Здзекавацца доўга, неаднаразова. [Блецька:] — Колькі Гальвас папаздзекаваўся некалі з мяне, .. і колькі бывала каштавала грошай і здароўя дастаць у гэтага магната зямлі! Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спецадзе́нне, ‑я, н.
Тое, што і спецвопратка. [Каляда:] — Па тэхніцы бяспекі і ахове здароўя мне трэба на аддзел бог ведае чаго ўсякага — і спецадзення, і абутку, і матэрыялу на розныя рамонты. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Перажывата́ць ’перажыць, перанесці што-небудзь цяжкае ў жыцці’ (Нас.). Да пера- (гл.) і жывата́ць ’жыць здаровым, мець асалоду ад наяўнасці добрага здароўя’ < жывот 1 (гл.). Параўн. яшчэ жывоцце ’жыццё’ (Нас.), а таксама перажы́(ва́)ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нязго́дны ’непатрэбны, лішні; непрыгодны па стану здароўя, выбракаваны’ (Сл. ПЗБ). Да го́дны ’прыдатны, прыгодны’, з пачатковым комплексам няз‑ (< не + з), параўн. нязго́ршы, нязг̌арны і пад. Аднак не выключана непасрэднае ўтварэнне ад зго́дны ’прыдатны для ўжывання’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заздаро́ўны, ‑ая, ‑ае.
Які выражае пажаданне здароўя, аб’яўляецца або выпіваецца за чыё‑н. здароўе. Заздароўны тост. Заздароўная чарка. // Прызначаны для малітваў за чыё‑н. здароўе. У цэрквах бабулі падавалі на клірас заздароўныя спіскі. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мацыён, ‑у, м.
Хадзьба, гулянне з мэтай умацавання здароўя або для адпачынку. [Красачка:] — Я ўжо лепей дома пабуду, А для мацыёну, як кажуць дактары, дык я лепш у рыбку калі прайдуся ці ў грыбы падамся. Лынькоў.
[Ням. Motion ад лац. mótio — рух.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няве́стка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
Жонка сына. Урачыста пажадаў [стары] сыну з нявесткай добрага здароўя. Брыль. Хутка знадворку прыходзяць дзве жанчыны — нявестка і дачка старо[й] гаспадыні. Чорны. Як добрая свякроў, то добрая і нявестка. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыпіва́ць ’перад тым, як выпіць чарку, жадаць здароўя суседу, які будзе піць наступным’ (астрав., Сл. ПЗБ). Укр. припива́ти ’пры частаванні чаркай крыху адпіваць з яе’, польск. przypijać ’чокацца з кім-небудзь’, чэш. připitek ’тост’. Незак. тр. да прыпі́ць < піць (гл.); магчыма, семантычнае запазычанне з польскай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саніта́р ’асоба малодшага медыцынскага персаналу ў лячэбных установах, якая даглядае хворых і раненых, сочыць за чысцінёй у палатах і пад.’ (ТСБМ). З рус. санита́р ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 89), якое, магчыма, з франц. sanitaire ’які мае дачыненне да аховы здароўя’ з дапамогай суф. ‑ар‑ (Гараеў, 451; Фасмер, 3, 557).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дамача́дцы, ‑аў; адз. дамачадзец, ‑дца, м.
Уст. Члены сям’і, а таксама людзі, якія жывуць у доме на правах членаў сям’і. Ніхто не ведае, колькі я нацярпеўся ад сваіх дамачадцаў праз тое, што легкадумна, як яны лічылі, ставіўся да свайго здароўя. Ляўданскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)