вы́ставіць, -таўлю, -тавіш, -тавіць; -таўлены; зак.

1. што. Паставіць, вынесці за межы чаго-н.

В. вазоны з пакоя на балкон.

2. што. Выняць устаўленае.

В. падвойныя рамы з акон.

3. каго (што). Выгнаць (разм.).

В. за дзверы свавольніка.

4. каго-што. Змясціць для агляду.

В. карціны на прагляд.

В. напаказ.

5. каго-што. Паставіць, размясціць (варту і пад.).

В. вартавых.

6. каго-што. Прапанаваць, вылучыць.

В. кандыдата.

7. перан., што. Выказаць прапанову, патрабаванне.

В. ультыматум.

8. перан., каго-што. Паказаць у тым або іншым выглядзе.

В. на пасмешышча.

9. каго-што. Знайшоўшы, сабраўшы, даць для пэўнай мэты.

В. вялікую армію.

В. пачастунак.

10. што. Напісаць, паставіць, вывесці.

В. вучням гадавыя адзнакі.

|| незак. выстаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. выстаўле́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

испусти́ть сов. вы́пусціць; даць; (распространить) распаўсю́дзіць; (выделить) вы́лучыць; (о звуке) абазва́цца (чым), даць, пада́ць;

испусти́ть звук абазва́цца гу́кам, даць (пада́ць) гук; однако чаще переводится другими глаголами в соответствии со значением сущ.;

испусти́ть за́пах запа́хнуць;

испусти́ть крик закрыча́ць, кры́кнуць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Аху́хцінацямненькі выкл. ’уздых аблягчэння пасля фізічнай нагрузкі’ (полац., Садоўскі, вусн. паведамл.). Складанае ўтварэнне, у якім можна вылучыць наступныя элементы: а‑хух‑ці‑на‑ця‑мненькі, дзе а прыстаўное; хух адпавядае выкл. ’ах, ох’ (КСП); ці па паходжанню асабовы энклітычны займеннік дав. скл. адз. л. 2‑й асобы; на няяснага паходжання, магчыма, узмацняльная часціца тыпу рус. ‑на ў эвона ’вось’, звязаная з займеннікам *onъ, Фасмер, 4, 513; ця па паходжанню асабовы энклітычны займеннік він. скл. адз. л. 2‑й асобы, параўн. а́хця мне выкл. ’гора мне!’ (дзісн., Рам. 8, 519); мненькі займеннік мне з экспрэсіўнай суфіксацыяй, характэрнай для такога тыпу выклічнікаў, параўн. авохцінькі, ахці мненюшкі, ацінькі (ад аці ’дзякую’, гл.), «спешчаныя» формы тыпу спатанькі (ад спаць) і інш., гл. Карскі 2-3, 64, пры гэтым магчыма народнаэтымалагічнае збліжэнне канца слова і цёмны, цёмна, параўн. запісы а вой цямней выкл. ’выказванне незадавальнення’, якія Клопава (Лінгв. зб., 143) выводзіць з авохці мне і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

азна́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., што.

1. Зак. да азначаць (у 1 знач.).

2. Ахарактарызаваць што‑н., вызначыць. Віктар не мог знайсці тое слова, якім бы ён мог азначыць свае адносіны да Паўла. Гроднеў. [Міхайлаў:] — Поступ міру — вось як азначыў бы я цяперашнія дні. Карпаў.

3. Паказаць кірунак, шлях каму‑, чаму‑н. Жартуе [Смалячкоў:] «Пайду і азначу шлях, Такі, каб хутчэй Прывёў да разгрому [фашыстаў]». Броўка. // Вылучыць на фоне чаго‑н. [Васіль] не зачыніў варот, і шэрань знадворку азначыла падмецены ток з горкай мякіны ў кутку. Мележ.

4. Абумовіць сабой, прадвызначыць. Перамога Вялікай Кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыі азначыла сабой найвялікшы паварот у гісторыі чалавецтва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́каціць, ‑качу, ‑каціш, ‑каціць; зак., што.

1. Коцячы, перамясціць куды‑н. Выкаціць бочку. Выкаціць бярвенні на бераг ракі. // без дап. Хутка выехаць. На плошчу.. выкаціў і спыніўся гарачы, запылены аўтобус. Брыль.

2. перан. Разм. Знішчыць агнём. Неяк зімой, яшчэ пры панах, іхнюю вёску амаль дашчэнту выкаціў пажар. Брыль. / у безас. ужыв. Мы самі ў гэтым млыне з бабамі і дзецьмі тулімся. Усё жытло агнём выкаціла. Чорны.

3. Разм. Вылучыць, вылупіць (пра вочы). Гаўрыла як сядзеў, так і [ш]лёпнуўся аб зямлю нежывы. Заўтра найшлі: ляжаў акалелы і піпку зубамі сцяў, а вочы на лоб выкаціў. Гарэцкі.

•••

Выкаціць (вылупіць) бельмы — здзіўлена, шырока адкрытымі вачамі глядзець.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вылуча́ць несов.

1. выделя́ть, отделя́ть;

2. выдвига́ть, выставля́ть;

3. (отдавать в пользование) выделя́ть;

4. выбира́ть, находи́ть;

5. издава́ть, испуска́ть;

1-5 см. вы́лучыць 1-5;

6. излуча́ть;

со́нца ~ча́е цеплыню́ — со́лнце излуча́ет тепло́;

яго́ во́чы ~ча́лі ра́дасць — его́ глаза́ излуча́ли ра́дость;

7. тип. выделя́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Прычы́на ’з’ява, акалічнасць, якая абумоўлівае другую з’яву; віна’; ’падстава, зачэпка’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Ян.; ашм., Стан.; Сл. ПЗБ, ТС), прічы́на ’тс’ (Бяльк.), прычы́нка ’зачэпка’ (Янк. 3.), з далейшым семантычным развіццём — ’выпадак, нагода’ (Дзмітр., Нас., Нар. Гом.), ’напасць’ (швянч., смарг., мядз., Сл. ПЗБ), ’няшчасце, бяда’, ’пажаданне нядобрага’ (Ян.), ’падучая хвароба’ (Нас.). Асобна трэба вылучыць таксама яшчэ больш далёкія ў семантычных адносінах прычы́на ’варажба аб замужжы’ (Маш.), ’бяседа’ (ТС). Укр. причи́на ’падстава’, ’бяда; хвароба, выкліканая чараўніцтвам’, ’віна’, рус. причи́на ’прычына’, дыял. ’дзіўны выпадак; непрыемнасць, напасць, няшчасце’, ’сурокі; хвароба, гарачка; падучая’, польск. przyczyna ’прычына’, чэш. přičina ’падстава, нагода’, славац. príčina, в.-луж. přičina, н.-луж. pśicyna, серб.-харв. причѝна, балг. причи́на, макед. причина ’тс’. Аддзеяслоўны назоўнік ад *pričiniti < *činiti (гл. прычыніць, чыніць) (Бернекер, 1, 156; Брукнер, 82; Фасмер, 3, 369). Паводле Банькоўскага (2, 932), на з’яўленне значэння ’з’ява, акалічнасць, якія служаць падставай для чаго-небудзь’, паўплывалі пераклады лац. causa і ням. Ursache ’прычына’. Для ўсходнеславянскіх моў дапускаецца калькаванне з польскай або чэшскай (ЕСУМ, 4, 583).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прамы́ць, ‑мыю, ‑мыеш, ‑мые; зак., што.

1. Чыста абмыць вадой ці якой‑н. вадкасцю. Хутка прыйшоў доктар. Агледзеў, рану пражыў. Лынькоў. — Дай, Дзямян, прамыю табе твар вадою — мо’ палягчэе. Пестрак. // Спец. Увесці вадкасць у які‑н. орган з мэтай ачышчэння. Прамыць страўнік.

2. Спец. Пры дапамозе вады ці якой‑н. вадкасці, вільгаці ачысціць, вызваліць ад чаго‑н. непатрэбнага або вылучыць з чаго‑н. што‑н. Прамыць жалезную руду. Прамыць залаты пясок.

3. Прарваць што‑н. або прасачыцца праз што‑н. (пра ваду). Вада пражыла дамбу. // Сілай цячэння зрабіць упадзіну, паглыбленне ў чым‑н. (пра ваду).

4. Разм. Правесці які‑н. час за мыццём чаго‑н. Прамыць бялізну цэлы дзень.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адзна́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.

1. Зрабіць знак на чым‑н. з мэтай паказаць на што‑н.; абазначыць. Адзначыць у плане выкананыя мерапрыемствы. Адзначыць камандзіроўку. □ Мы набліжаліся да крыніц. Праклятых, іх нават не адзначылі на самых падрабязных вайсковых картах-кіламетроўках. Карпюк. // Будучы знакам, абазначыць, вылучыць. — Вяху!.. Вяху садзі!.. — крычыць здалёку Жэнька. — Вяху... Яна ля зломанай бярозы. Вяхой адзнач! Пташнікаў.

2. Запісаць, паставіць адзнаку для ўліку, для рэгістрацыі. — О, значыць, вы халасцяк! — нібы ўзрадаваўшыся нечаму, усклікнула.. [Раіса Пятроўна]. — А чаму вы пра гэта ў дамавой кнізе не адзначылі? Ракітны.

3. перан. Звярнуць увагу на каго‑, што‑н.; заўважыць, прыкмеціць. «Значыць, ужо не Дануся, а Данута!» — адзначыў я сабе. Карпюк. // Звярнуць увагу на што‑н.; зазначыць. І яшчэ, што можна адзначыць з мінулага дзеда Талаша, дык гэта тое, што ў яго бацькі было дванаццаць дзяцей. Колас.

4. Вылучыць сярод іншых за якія‑н. заслугі (падзякай, узнагародай і пад.). Адзначылі іх усенародна, І іх так узрушыў той стан: Была ім [майстрам] прысвоена годнасць Пачэсных байцоў-партызан. Колас. Таму было б варта райкому На дошцы на мемарыяльнай Адзначыць удзельнікаў гэтай Будоўлі, патрэбнай і слаўнай. Танк.

5. Ушанаваць чым‑н. якую‑н. дату, падзею. Адзначыць свята поспехамі ў працы. □ Партызанскі атрад вырашыў адзначыць свята Кастрычніка разгромам нямецкага гарнізона. Васілеўская.

6. Вызначыць, выявіць. І трудна было адзначыць колер гэтых вачэй, што свяціліся, як дзве роўныя, прадаўгавата-круглыя ялінкі. Колас.

•••

Нельга не адзначыць — нельга не звярнуць увагі, нельга не нагадаць.

Трэба адзначыць — трэба звярнуць увагу, трэба нагадаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыкме́ціць, ‑мечу, ‑меціш, ‑меціць; зак., каго-што або з дадан. сказам.

1. Убачыць, звярнуць увагу; заўважыць. Шэранькую, пад колер пасохлай травы, [птушку] цяжка прыкмеціць. Пальчэўскі. Агей, прайшоўшы на другі дзень па вуліцы, прыкмеціў, што побач з разбуранымі хатамі стаяць новыя — пяцісценкі. Каваль. Разведчыкі прыкмецілі: штосьці непакоіць Белазора. Янкоўскі. // Убачыўшы, звярнуўшы ўвагу, запомніць. Ты прыкмеціў таго дзядзьку, што прыходзіў да нас учора раніцай? Новікаў.

2. Звярнуць асаблівую ўвагу, вылучыць сярод іншых. Дом пісьменнікаў.. стаў тым месцам, дзе хутка перазнаёміліся ўсе — і старэйшыя і маладзейшыя. Якуб Колас прыкмеціў і мяне — маладога паэта. Хведаровіч. [Маёр] прыкмеціў спрытненькую сястру і рознымі адзнакамі ўвагі пачаў вылучаць яе сярод іншых. Быкаў.

3. Прыгледзець, падшукаць; намеціць. — Паеду пад Баранавічы, там месца добрае прыкмеціў у адной вёсцы... Новікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)