небре́жный нядба́йны; (об отношении к обязанностям) несумле́нны; (невнимательный) няўва́жны; (пренебрежительный) знява́жлівы;
небре́жное обраще́ние (с кем, чем) знява́жлівае абыхо́джанне (з кім, чым);
небре́жный (в чём) нядба́йны (у чым);
небре́жный тон знява́жлівы тон.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
не́жели союз, книжн. чым, як; при сравнит. ст. передаётся ещё конструкциями с предлогом: за (каго, што);
она́ добре́е, не́жели сестра́ яна́ дабрэ́йшая за сястру́;
пре́жде не́жели перш чым, пе́рад тым як.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прича́стность ж. дачыне́нне, -ння ср. (да каго, да чаго), прычы́ннасць, -ці ж. (да каго, да чаго), прычыне́нне, -ння ср. (да каго, да чаго); прынале́жнасць, -ці ж. (да каго, да чаго), заме́шанасць, -ці ж. (у чым); удзе́л, -лу м. (у чым); звя́занасць, -ці ж. (з чым); см. прича́стныйII.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Валада́йца ’валадар, той, хто валодае чым-небудзь’ (Яруш.). Валадайца < *валадай (параўн. валачай) да валодаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перабага́ціць ’усыпаць больш, чым трэба’ (брагін., Шатал.). Да пера- і бага́та ’шмат’ < бага́ты (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
схваста́ць, схвашчу́, схво́шчаш, схво́шча; схвашчы́; -ста́ны; зак.
1. што. Хвошчучы чым-н., сасцёбаць (разм.).
С. лісце з куста.
2. каго (што). Збіць, хвошчучы чым-н.
С. карову пугай.
3. што. Хвошчучы, сапсаваць.
С. пугу.
|| незак. схво́стваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Таўпо́рыць ’мясіць, запіхваць’ (Юрч. Вытв.), таўпо́рыцца ’мітусіцца, вазіцца з чым-небудзь’ (Нас., Стан.); сюды ж таўпо́ра ’неакуратная, неахайная асоба’ (Юрч. Вытв.), таўпо́ранне ’важданне з чым-небудзь, мітусня’ (Нас.), ’штурханне ў цеснаце’ (Юрч. Вытв.), таўпа́рня ’валтузня, цісканіна, таўкатня, катавасія’ (Ласт.). Экспрэсіўнае ўтварэнне ад таўпіць (гл.), аналагічнае да таўморыць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прадаўгава́ты ’падоўжаны; большы ў даўжыню, чым у шырыню’ (ТСБМ). Конфікснае (пра- + ‑аты) утварэнне ад доўгі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
панава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; незак.
1. Мець уладу над кім-, чым-н., мець перавагу перад кім-, чым-н. або дзе-н.
П. у паветры.
П. на моры.
2. Мець пераважнае распаўсюджанне.
Там панавала менавіта гэта думка.
3. Ахопліваць, напаўняць сабой усё.
У лесе панавала цішыня.
4. над чым. Узвышацца, узнімацца над чым-н.
Узвышша пануе над наваколлем.
5. Жыць у раскошы (разм.).
Завёў сабе добрую гаспадарку і пануе.
|| наз. панава́нне, -я, н. (да 1—3 і 5 знач.).
Фашысцкія захопнікі імкнуліся да панавання над светам.
П. ў паветры.
Палітычнае п.
П. чалавека над прыродай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спыні́ць, спыню́, спы́ніш, спы́ніць; спы́нены; зак.
1. каго-што. Затрымаць рух, ход, працу каго-, чаго-н., не даць магчымасці рухацца каму-, чаму-н.
Вінцэсь спыніў крокі.
С. канвеер.
2. што. Стрымаць, забараніць што-н.
С. бойку свавольнікаў.
С. распаўсюджванне хлусні.
3. перан., што на кім-чым. Затрымаць увагу на кім-, чым-н., накіраваць на каго-, што-н., засяродзіць на кім-, чым-н. (погляд, позірк); прыйсці да якога-н. рашэння, спыніць свой выбар на кім-, чым-н.
С. свой выбар на маладым спецыялісце.
|| незак. спыня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. спыне́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)