Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
чым¹, злуч.
1. злуч. параўнальны. Ужыв. для сувязі параўнальных сказаў і членаў сказа са значэннем параўнання, супастаўлення, якія паясняюць у галоўным сказе прыслоўе ці прыметнік у форме вышэйшай ступені параўнання.
Лепш ехаць, чым ісці.
Я крыху дужэйшы, чым ты думаеш.
2. злуч. супастаўляльны. Падпарадкоўвае даданыя супастаўляльныя сказы і часткі сказа пры суадносным слове «тым» у галоўным сказе.
Чым хутчэй імчыцца аўтамабіль, тым далей павінны свяціць яго фары.
3. Уваходзіць у склад састаўнога непадзельнага злучніка «перш чым», пры дапамозе якога падпарадкоўваюцца даданыя часавыя сказы.
Перш чым есці, трэба мыць рукі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
чым союз сравнит.
1. (в начале придаточного предложения с инф.) чем; вме́сто того́ что́бы;
чым ісці́ пяшко́м, лепш пае́хаць трамва́ем — чем (вме́сто того́ что́бы) идти́ пешко́м, лу́чше пое́хать трамва́ем;
2. (со сравнит. ст. и при союзе тым в др. предложениях) чем;
чым хутчэ́й, тым лепш — чем быстре́е, тем лу́чше;
3. (после сравнит. ст.) чем; не́жели;
яна́ зрабі́ла больш, чым ён — она́ сде́лала бо́льше, чем он;
гэ́та ўжо больш, чым дру́жба — э́то уже́ бо́льше, чем (не́жели) дру́жба;
◊ перш (ране́й) чым — пре́жде чем; пре́жде не́жели
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
чым 1, злучн.
1. злучн. параўнальны. Ужываецца для сувязі параўнальных сказаў і членаў сказа са значэннем параўнання, супастаўлення, якія паясняюць у галоўным сказе прыслоўе ці прыметнік у форме вышэйшай ступені параўнання. Хутчэй перасохнуць крыніцы ды рэкі, Чым клятву парушу сваю. Бялевіч. Чым па-рабску жыць на каленях, лепей стоячы паміраць! Таўлай. [Паўліна:] Не, сваток, нас такім козырам не заб’еш. Мы крыху дужэйшыя, чым ты думаеш. Крапіва. Алесь бегаў на каньках значна лепш, чым на лыжах. Шыцік. Дзед быў узрушаны не менш, чым Міколка. Лынькоў.
2. злучн. супастаўляльны. Падпарадкоўвае даданыя супастаўляльныя сказы і часткі сказа пры суадносным слове «тым» у галоўным сказе. І чым больш аддаляліся, заміралі гукі, тым больш вастрэйшая станавілася туга. М. Ткачоў. Пачалі браты церабіць прасекі.. Але дзе там! Чым далей, тым лес гусцей, а ў ім такія нетры, што і выбрацца нельга. Якімовіч. Чым госць радзейшы, тым мілейшы. Прыказка.
3. Уваходзіць у склад састаўнога непадзельнага злучніка «перш чым», пры дапамозе якога падпарадкоўваюцца даданыя часавыя сказы. Перш чым сеяць, трэба падрыхтаваць глебу, трэба павыкарчоўваць старое карэнне... Зарэцкі. Дзён пяць блукаў Антось па навакольных вёсках і хутарах, перш чым натрапіў на след пана Томчака. Бажко.
чым 2,
гл. што 1.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чымII пыт, адносн займ гл што
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
чымI злучн параўн
1. (замест таго, каб) statt, ánstatt zu (+ inf);
чым ісці́ пе́шшу, лепш се́сці на трамва́й statt zu Fuß zu géhen, ist es bésser die Stráßenbahn zu néhmen;
2. (перад выш. ст) чым …, тым … je …, désto …; je …, umso …;
чым больш, тым лепш je mehr, désto bésser;
3. (пасля выш. ст) als;
сёння цяпле́й, чым учо́ра héute ist es wärmer als géstern
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
чым, чымся, як
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
предпосыла́ться страд. дава́цца (перад чым), рабі́цца (перад чым), выклада́цца (перад чым).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
исполня́тьсяII несов., уст. (наполняться) по́ўніцца (чым); напаўня́цца (чым); (проникаться) прася́кацца (чым).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
озабо́титься (чем) паклапаці́цца (аб чым); патурбава́цца (аб чым);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)