перапа́рыцца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Доўга парачыся, страціць патрэбныя якасці, стаць непрыгодным. Перапарылася бручка.
2. Доўга парачыся, прычыніць сабе шкоду. Перапарыцца ў лазні.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Спарыцца, папарыцца — пра ўсё, многае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
полузакры́ть сов., разг.
1. (дверь, окно и т. п.) паўзачыні́ць, прычыні́ць;
2. (занавес, штору) паўзакры́ць, прыкры́ць;
3. (о глазах) прыплю́шчыць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аб..., прыстаўка (гл. а...¹).
Ужыв. замест «А...¹»:
а) перад галоснымі: абысці, абыграць, абумовіць, абярнуцца;
б) у некаторых выпадках перад зычнымі: абдумаць, абмяняць, абжаць;
2) нароўні з прыстаўкай «А...¹» перад зычнай: абгарадзіць, абкарыць, абкантаваць (агарадзіць, акарыць, акантаваць);
3) для ўтварэння дзеяслова са знач. прычыніць страту каму-н.: абважыць, абмераць, абхітрыць;
4) для ўтварэння дзеяслова са знач. не ўлічыць, абысці каго-, што-н. пры размеркаванні чаго-н.: абдзяліць, абмінуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
небяспе́чны, ‑ая, ‑ае.
Які пагражае небяспекай, можа прычыніць няшчасце, зло, шкоду. Становішча для рэспублікі стваралася небяспечнае, прыходзілася прымаць надзвычайныя меры. Колас. [Крушынскі:] — Я занядужаў яшчэ раней за вас і мая хвароба больш небяспечная за вашу. Бядуля. // Звязаны з небяспекай, рызыкай. Саша ахвотна згадзілася ехаць у горад, хоць ведала, што паездка небяспечная. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аб’е́сці, аб’ем, аб’ясі аб’есць; аб’ядзім, аб’ясце, аб’ядуць; заг. аб’еш; зак., каго-што.
1. Абкусаць, абгрызці што‑н. Вусень аб’еў капусту.
2. Разм. Многа ці часта едучы, прычыніць страту каму‑н. [Хадкевіч:] — Яна [Галя] нас не аб’есць... А без яе будзе зусім пуста ў хаце. Васілевіч.
•••
Вушы аб’есці; з вушамі аб’есці — пра ўтрыманне каго‑н. пражэрлівага, але малакарыснага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нанести́ сов.
1. в разн. знач. нане́сці, мног. панано́сіць, панано́шваць;
нанести́ книг нанесці́ (панано́сіць, панано́шваць) кніг;
ло́дку нанесло́ на мель ло́дку нане́сла на мель;
нанести́ на ка́рту нане́сці на ка́рту;
2. (причинить, сделать) нане́сці, прычыні́ць;
нанести́ ра́ну нане́сці ра́ну;
нанести́ уда́р нане́сці ўдар;
нанести́ уще́рб прычыні́ць (нане́сці) уро́н (шко́ду);
нанести́ убы́ток прычыні́ць стра́ту;
нанести́ оскорбле́ние абра́зіць (каго);
нанести́ бесче́стье знява́жыць го́нар (чый), знясла́віць (каго), аганьбава́ць (каго), зга́ньбіць (каго);
нанести́ пораже́ние нане́сці паражэ́нне;
нанести́ визи́т нане́сці візі́т (каму), наве́даць (каго).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
укусі́ць, укушу, укусіш, укусіць; зак.
1. каго-што. Ухапіўшы зубамі, раніць, прычыніць боль. Сабака ўкусіў за нагу. □ Год таму назад я .. замест ментуза неяк схапіў вадзянога пацука, які ўкусіў мяне за палец. Ляўданскі. // Уджаліць. Алена жахліва адступаецца, пазіраючы на .. [Зыгмуся], як на гадзюку, гатовую ўкусіць яе. Колас. // перан. Разм. Прычыніць крыўду, укалоць, задзець за жывое. Васіль адказаў [Паліне] сярдзіта: — ..Жыццё навучыць цябе. Тады ты зразумееш, хто казаў праўду. Я не ўкушу, дык нехта ўкусіць. Савіцкі.
2. што. Зубамі аддзяліць кавалак чаго‑н.; надкусіць. На выгляд .. [фрукты] як быццам свежыя, а ўкусіш яблык ці грушу — смаку няма. Новікаў.
3. чаго і без дап. Разм. З’есці, паесці чаго‑н. — Даўно з паўдня, Андрэй Якаўлевіч, пара ўжо чаго ўкусіць! — узмаліўся Журавінка. Лобан. [Колас:] — Хадзем на веранду, папросім чаго ўкусіць. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расстро́іць, -ро́ю, -ро́іш, -ро́іць; -ро́ены; зак.
1. каго-што. Парушыць парадак, строй чаго-н.
Р. калону вучняў.
2. што. Парушыць лад, строй (пра музычныя інструменты).
Р. скрыпку.
3. што. Прывесці ў заняпад, прычыніць шкоду.
Р. гаспадарку.
4. Давесці да ненармальнага стану, хваробы.
Р. здароўе.
5. што. Перашкодзіць ажыццяўленню чаго-н., разладзіць.
Р. планы.
6. каго (што). Засмуціць, давесці да дрэннага настрою.
Сваімі паводзінамі сын моцна расстроіў бацькоў.
|| незак. расстро́йваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. расстро́йства, -а, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прикры́ть сов.
1. прыкры́ць, мног. папрыкрыва́ць; (закрыть) закры́ць, мног. пазакрыва́ць;
2. (притворить) прычыні́ць;
3. перен. (скрыть) схава́ць; (утаить) утаі́ць, мног. паўто́йваць; (покрыть) пакры́ць; см. прикрыва́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
раз’е́сці, ‑есць; ‑ядуць; пр. раз’еў, ‑ла; зак., каго-што.
1. Разбурыць, прычыніць пашкоджанні чаму‑н. (пра едкія рэчывы). Кіслага раз’ела руку. □ Адклеіць газету ад вечка Міхалькова куфэрка не ўдалося: клей раз’еў паперу, яна ламалася. Жычка. // Скусаць да крыві.
2. перан. Разбуральна, пагібельна ўздзейнічаць на каго‑, што‑н. — Раз’ела цябе хцівасць, растачыла тваю душу гэта старая хвароба, як шашаль дрэва. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)