загусці́ сов., в разн. знач. загуде́ть; (начать жужжать) зажужжа́ть;
ра́птам не́дзе загу́ў гудо́к — вдруг где́-то загуде́л гудо́к;
у сусе́днім пако́і загулі́ галасы́ — в сосе́дней ко́мнате загуде́ли голоса́;
пад сто́ллю загулі́ му́хі — под потолко́м зажужжа́ли (загуде́ли) му́хи
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пакры́ўдзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак.; каго.
1. Прычыніць крыўду каму‑н.; несправядліва паставіцца да каго‑н. Валя адмоўчвалася, яна не адважвалася расказаць пра выпадкова пачутую размову, каб не пакрыўдзіць дзяўчыны. Шахавец. [Сакратару райкома] трэба было ў многіх пабываць у гасцях, каб нікога не пакрыўдзіць. Шамякін.
2. Абдзяліць каго‑н. чым‑н., даць менш, чым патрэбна. [Лявон:] Пасаг мяне мала цікавіць, што бацька дасць дачцэ, з тым я і згодзен буду. Ён жа не захоча пакрыўдзіць сваёй дачкі — дзесяцін нейкіх дзесяць павінен даць. Козел. — З харчамі хлапчука, можа, пан і не пакрыўдзіць, а з аплатай сына абышлі... Пальчэўскі.
•••
Мухі не пакрыўдзіць — пра добрага, спакойнага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
одолева́ть несов.
1. (побеждать) адо́льваць, перамага́ць, асі́льваць;
2. перен. (завладевать, подчинять себе) адо́льваць, апано́ўваць;
меня одолева́ет сон мяне́ адо́львае сон;
3. перен. (овладевать) разг. адо́льваць, асі́льваць;
4. перен. (мучить, лишать покоя) апано́ўваць; му́чыць, заму́чваць;
ка́шель одолева́ет ка́шаль му́чыць (заму́чвае);
му́хи одолева́ют му́хі апано́ўваюць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адвяза́цца, ‑вяжуся, ‑вяжашся, ‑вяжацца; зак.
1. Развязаўшыся, аддзяліцца (аб вяроўцы, канаце і пад.). // Вызваліцца ад прывязі, стаць непрывязаным. Конь адвязаўся. □ Тыя, якія раней за іншых адвязаліся ад сваіх парашутаў, без усялякай каманды, механічна, пасталі з аўтаматамі на варту. Чорны.
2. перан. Разм. Пазбавіцца ад каго‑н. дакучлівага, назойлівага або непрыемнага, нежаданага. Рыгору хацелася скарэй адвязацца ад гаспадыні. Гартны. Небяспечны чалавек, — падумаў пан. — ..Ніяк цяпер не адвяжашся ад гэтага д’ябла ў чорнай сутане. Бядуля.
3. перан. Разм. Перастаць дакучаць каму‑н. Адвяжыся, аса-назола! — жартаўліва замахваўся на бабку дзед. Даніленка. [Лаяна:] — Скажу вам яшчэ болей, каб вы ўрэшце адвязаліся ад мяне і не ліплі, як назойлівыя мухі. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Спас 1 ‘Збавіцель; адна з назваў Хрыста’, ‘назва кожнага з трох асенніх царкоўных свят’ (ТСБМ), ‘Спас, свята 6/19 жніўня’ (Шат., Сл. ПЗБ, Жыв. сл.), Спас ‘імя аднаго са святых’ (Пятк. 2, Федар. 4), іспас ‘свята’ (Сержп. Прымхі), спасі́цель ‘тс ’ (Ян.), сюды ж спа́саўка ‘пост перад Спасам’ (ТСБМ, Касп., Байк. і Некр., Скарбы, Ян., Сл. ПЗБ), ‘сорт груш (яблык), якія паспяваюць перад Спасам’ (ТСБМ), спа́соўка ‘тс’ (ТС), ‘двухтыднёвы прамежак часу перад і пасля Спаса’ (ТС), спасо́ўкі ‘восеньскія мухі’ (Сл. ПЗБ), ст.-бел. Спас ‘Збавіцель, Хрыстос’. Укр. Спас ‘Збавіцель’, спа́сівка ‘пост у канцы лета’, ‘сорт яблык (груш)’, рус. Спас ‘Збавіцель, Хрыстос’, адкуль Спа́сов день, стараж.-рус. Съпасовъ дьнь (6 жніўня); таксама рус. Спас ‘свята (6/19 жніўня). Ад ст.-слав. съпасъ < съпасти ‘берагчы, ратаваць’, стараж.-рус. съпасти ‘выратаваць’ < прасл. *pasti ‘пасвіць; берагчы’; гл. Фасмер 3, 732), які адзначае тут кальку грэч. σωτήρ ‘Збавіцель’. Гл. таксама ЕСУМ, 5, 366.
Спас 2 ‘ратунак, выратаванне’ (Жд. 3, Ян., Шатал., ТС). Скарочана з спасе́нне (спасе́нье) (ТС, Нас., Шат., Гарэц.) ад спасці́ ‘выратаваць’ (Сл. ПЗБ), што праз царкоўнаславянскую з ст.-слав. съпасти. Гл. папярэдняе слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наляце́ць сов.
1. в разн. знач. налете́ть; (летя, натолкнуться — ещё) наткну́ться;
~це́ў урага́н — налете́л урага́н;
~це́лі му́хі — налете́ли му́хи;
н. з кулака́мі — налете́ть с кулака́ми;
я́страб ~це́ў на курэ́й — я́стреб налете́л на кур;
~це́ў пыл — налете́ла пыль;
н. на слуп — налете́ть (наткну́ться) на столб;
2. (о неожиданном налёте) нагря́нуть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
церабі́цца, цераблюся, цярэбішся, цярэбіцца; незак.
1. Рабіць дробныя, частыя рухі рукамі і нагамі (пра чалавека), канечнасцямі (пра жывёлу), вызваляючыся ад каго‑, чаго‑н., з чаго‑н. Мухі старанна ўвіхаюцца каля яго і рады, што Петрык не вельмі цярэбіцца. Крапіва. Царкоўны стараста.. стаяў і спакойна пазіраў, як Мадэст церабіўся ў гразі і не мог вывалачы з балота ног. Колас. Недзе з алешыны, з камля, падала на ваду і бездапаможна церабілася чорная малюсенькая мурашка. Адамчык.
2. Чысціцца дзюбай (пра птушак). [За канавай] сядзела і церабілася чародка белых качак. Ракітны.
3. Абл. З цяжкасцю, намаганнямі ісці, рухацца. [Партызаны] сталі асцярожна церабіцца да азярка. Навуменка. Неяк раз, толькі пачынала днець, Мірон церабіўся дамоў — паспець звесці вочы, пакуль маці пачне штурхаць пад бок. Кудравец.
4. Зал. да церабіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
де́лать несов., в разн. знач. рабі́ць;
◊
де́лать честь (кому) рабі́ць го́нар (каму);
де́лать одолже́ние рабі́ць ла́ску;
де́лать не́чего нічо́га не зро́біш;
от не́чего де́лать ад няма́ чаго́ рабі́ць;
де́лать ми́лость рабі́ць ла́ску;
де́лать акце́нт рабі́ць акцэ́нт;
де́лать вид рабі́ць вы́гляд;
де́лать ми́ну рабі́ць мі́ну;
де́лать из му́хи сло́на рабі́ць з му́хі слана́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
одоле́ть сов.
1. (победить) адо́лець, перамагчы́, асі́ліць;
одоле́ть проти́вника адо́лець (перамагчы́, асі́ліць) праці́ўніка;
2. перен. (завладеть, подчинить себе) адо́лець, апанава́ць;
ску́ка одоле́ла нуда́ апанава́ла;
лень одоле́ла ляно́та апанава́ла;
3. перен. (овладеть), разг. адо́лець, асі́ліць;
одоле́ть матема́тику адо́лець (асі́ліць) матэма́тыку;
4. перен. (замучить, лишить покоя) апанава́ць; заму́чыць;
ка́шель одоле́л ка́шаль заму́чыў;
му́хи одоле́ли му́хі апанава́лі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
джа́ла, ‑а, н.
1. Колючая частка органа самаабароны і нападу некаторых насякомых (пчол, вос, шэршняў і інш.), якая знаходзіцца на канцы брушка. Хто іх на свеце не знае, шэршняў тых, з джалам вялікім, а з выгляду жоўтых. Дубоўка. // Колюча-смокчучы хабаток некаторых насякомых (мухі, камара, авадня і інш.). Адчуўшы ранішні прыпек і джала авадня, Конь стаў пад голлем у цянёк. Бялевіч.
2. Доўгі, раздвоены на канцы язык ядавітай змяі. Летам.. [Яша] амаль кожны дзень што-небудзь прыносіў: то гадзюку, якая злосна сыкала і высоўвала джала, то нейкіх рэдкіх матылькоў, якіх ніхто дагэтуль не бачыў. Даніленка.
3. Вастрыё колючага ці рэжучага інструмента, прылады. І вострае джала разца гоніць спружыністыя стружкі. Гартны.
4. перан. Пра абвостранае пачуццё, успрыманне. Перад.. вачамі [Ніны] успыхнулі вогненныя вострыя іскры, што пранізалі галаву безліччу пякучых джал. Мележ. // чаго. Пра што‑н. вострае, едкае. Джала сатыры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)