Капро́н ’штучнае валакно з сінтэтычнай смалы капралактаму’ (ТСБМ), у склад якога ўваходзіць капронавая кіслата, якая была так названа паводле лац. назвы ’казы’ — capra (невялікая колькасць кіслаты маецца ў казіным малацэ) (Шанскі, 2 (К), 58; ЕСУМ, 2, 376).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
растраві́цца, ‑травіцца; зак.
1. Разм. Моцна раздражніцца чым‑н.
2. Спец. Паглыбіцца або падняцца ад дзеяння кіслаты або іншых едкіх рэчываў (пра рэльеф малюнка, адбітку). Малюнак добра растравіўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ква́сіць ’дабаўляць кіслаты ў страву’, ’паставіць кіснуць’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., КЭС, лаг.). Укр. квасити, рус. квасить, балг. квася ’тс’, серб.-харв. ква̏сити ’мачыць, увільгатняць’, польск. kwasić ’квасіць’, чэш. kvasiti, славац. kvasiť ’тс’ і інш. Прасл. kvasiti — каўзатыў да kysěti. Параўн. кіснуць (гл.), кіслы (гл.), квас (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
карбана́т, ‑у, М ‑наце, м.
Спец.
1. Соль вугальнай кіслаты (сода, паташ і інш.).
2. Мінералы, якія з’яўляюцца вуглякіслымі солямі розных металаў.
3. Чорны алмаз дробназярністай будовы, які прымяняецца для бурэння, шліфоўкі.
[Ад лац. carbo, carbonis — вугаль.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
во́цат, ‑у, М ‑цаце, м.
Раствор воцатнай кіслаты — вадкасць з рэзкім кіслым смакам (ужываецца як вострая прыправа ў ежу, для кансервавання прадуктаў і інш.). Для салатаў лепш ужываць араматызаваны воцат. «Работніца і сялянка».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хлары́ды, ‑аў; адз. хларыд, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Злучэнне хлору з усімі металамі і неметаламі, акрамя кіслароду і фтору. Хларыды азоту.
2. Мінералы, солі салянай кіслаты, шырока выкарыстоўваюцца ў хімічнай і харчовай прамысловасці.
[Лац. chloridum.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Со́да ‘агульная назва натрыевых солей вугальнай кіслаты’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), со́днікі ‘млінцы на содзе’ (КЭС). З рус. со́да або польск. soda ‘тс’ з новалац. soda (гл. Фасмер, 3, 706; Праабражэнскі, 2, 349; Варш. сл., 6, 259) у заходнееўрапейскіх мовах: параўн. н.-ням. Sode, франц. saude, іт., ісп. soda ‘сода’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
растраві́ць, ‑траўлю, ‑травіш, ‑травіць; зак., каго-што.
1. Разм. Моцна раздражніць. [Міканор:] — Растравілі [курэй] мясам, а цяпер яны адна адну заклёўваюць. Кулакоўскі.
2. Спец. Паглыбіць або падняць рэльеф чаго‑н. з дапамогай кіслаты або іншых едкіх рэчываў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
во́цатны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да воцату, уласцівы воцату. Воцатны пах. // Прызначаны для воцату, з-пад воцату. Воцатная бутля.
•••
Воцатнае дрэва — воцатнік.
Воцатная кіслата — арганічнае бясколернае рэчыва з рэзкім пахам.
Воцатная эсенцыя — назва моцнага раствору воцатнай кіслаты.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мура́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.
Невялікае насякомае атрада перапончатакрылых, якое жыве вялікімі калоніямі.
◊
Мурашкі па спіне (скуры) бегаюць (разм.) — аб адчуванні дрыжыкаў ад сцюжы, страху.
|| прым. мурашы́ны, -ая, -ае.
М. курган.
Мурашыная працавітасць (перан.: надзвычай вялікая).
○
Мурашыная кіслата — метанавая кіслата, якая ўтрымліваецца ў ігліцы, крапіве, едкіх выдзяленнях мурашак і пчол, выкарыстоўваецца ў сельскай гаспадарцы.
Мурашыны спірт — спіртавы раствор мурашынай кіслаты, ужыв. ў медыцыне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)