ка́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.

Невялікая кадзь; кадушка. Дубовы ліст, і хрэн, і кроп кладуць з гуркамі ў кадкі. Вялюгін. І [Маці] лічыць дні, Каб хутчэй дачакацца, Хлебны квас прыгатуе ў ліпавай кадцы. Панчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кізі́лавы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да кізілу. Кізілавы ліст. Кізілавае дрэва. // Прыгатаваны з кізілу; з кізілам. Кізілавае варэнне. Кізілавы квас.

2. у знач. наз. кізі́лавыя, ‑ых. Сямейства двухдольных раслін, да якога адносіцца кізіл і інш.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

стая́лы, ‑ая, ‑ае.

Не праточны. Каля стаялых азярын засвяціліся залацістыя шарыкі вербалозу. Даніленка. // Які страціў свежасць ад працяглай і доўгай нерухомасці. Стаялы квас. / у вобразным ужыв. [Творчая думка] Не хоча спыніцца ў стаялай вадзе, хоць там і люструюцца зоры. Дубоўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Квасо́ўка ’кіслы крупнік’ (ТС, Ян., Вешт., Мат. Гом., З нар. сл., Сцяц., Бел. нар. сл.), ’кампот’ (Сцяшк. Сл.), ’страва з круп і сушанай садавіны’ (Нар. словатв.). Да квас (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Квасе́ц ’кісліца, заечая капуста, Oxalis Acetosella L.’ (Дэмб. 1, Бяльк., Яруш., Кіс.). Укр. квасець ’шчаўе’, рус. квасец ’тс’. Фармальна прасл. kvasbCb. Але батанічная назва, марыць, больш позняга паходжання. Гл. квас.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Спрут ‘гібель’: на спруты ‘на чорта’ (беласт., Дзядзька Квас, Роздум на калёсах, Беласток, 1995, 57), спру́та ‘смерць; халера’ (Сцяц. Сл.), ‘пагібель’ (кам., ЖНС). Адваротны дэрыват ад спруці́цца ‘памерці’ (ТС), ‘стаць пруткім’ (Стан.). Гл. прут, апруцянець.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прыме́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. прымешваць ​2 — прымяшаць.

2. Тое, што прымешана; прымесь, дамешак. Квас гэты смачны, яго пах адмысловы, у ім адчуеш не толькі водар бярозы, але і травы з прымешкай сасновай жывіцы. Пестрак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цадзі́ць, цаджу́, цэ́дзіш, цэ́дзіць; цэ́джаны; незак.

1. што. Прапускаць вадкасць праз цадзілку, сіта і пад. для ачысткі.

Ц. малако.

2. што. Ліць павольна праз вузкае горла, адтуліну.

Ц. квас у шклянку.

3. што. Павольна піць, цягнуць праз зубы.

Ц. напітак праз саломінку.

4. Ісці (пра дробны невялікі дождж).

Пад раніцу пачаў ц. дождж.

5. перан., што і без дап. Гаварыць павольна; вымаўляць праз зубы (разм.).

Ён не гаварыў, а цадзіў словы.

|| наз. цаджэ́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Круха́ 1 ’крушына’ (Жыв. сл.). Гл. крушына.

Круха́ 2 ’хлебны квас’ (Сцяшк. Сл.). Параўн. крухі 2 (гл.). Параўн. серб.-харв. кру̏х ’хлеб’, славен. krùh ’тс’, чэш. krušec ’каравай хлеба’. Аб магчымасці рэканструкцыі для праславянскай мовы першаснага значэння kruxъ ’хлеб’ гл. Мартынаў, Лекс. взаим., 87–88.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Рамяне́ц ’стужачны чарвяк’ (ТСБМ); ’змеі?’: “у гэтых камянях і шчуры, і рамянцы” (Дзядзька Квас, Роздум на калёсах, Беласток, 1995, 17). Відавочна, форма чарвяка або змяі нагадвае рамень (гл.), адсюль дэмінутыўнае ўтварэнне, параўн. рамяне́ц ’раменьчык’ (слуц., Шн. 2), рамянцы́ мн. л. ’прывязкі ў лыжах’ (Мат. Гом.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)