зайсці́ся, зайду́ся, зо́йдзешся, зо́йдзецца; зайшо́ўся, -шла́ся, -ло́ся; зайдзі́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Замерці, знямець, страціць адчувальнасць.
Пальцы зайшліся ад холаду.
Сэрца зайшлося ад страху.
2. Памерці (разм.).
З. ад голаду.
3. Пачаць нястрымана плакаць, смяяцца, кашляць і пад.
З. ад смеху.
Дзіця зайшлося ад плачу.
|| незак. захо́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бе́дны, -ая, -ае.
1. Які не мае дастаткова матэрыяльных сродкаў; небагаты, незаможны.
Б. чалавек.
2. Аднастайны, мізэрны; які мае недахоп у чым-н.
Бедная расліннасць.
Б. слоўнікавы запас.
3. Нешчаслівы, які выклікае спачуванне да сябе.
Беднае дзіця.
4. Танны, просты.
Б. гардэроб.
Бедная вопратка.
|| наз. бе́днасць, -і, ж. (да 1, 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перанасі́ць, -нашу́, -но́сіш, -но́сіць; -но́шаны; зак.
1. каго-што і чаго. Перанесці, аднесці куды-н. за некалькі прыёмаў.
П. цэглу пад павець.
Колькі ён грыбоў за лета і восень перанасіў.
2. што. Знасіць вялікую колькасць чаго-н. (адзення, абутку).
3. каго (што). Пра цяжарных: пранасіць дзіця больш за належны тэрмін.
|| незак. перано́шваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сагрэ́ць, -грэ́ю, -грэ́еш, -грэ́е; -грэ́ты; зак.
1. што. Зрабіць цёплым, гарачым.
С. малако.
Сонца сагрэла зямлю.
2. каго-што. Перадаць каму-, чаму-н. сваю цеплыню.
С. дзіця на руках.
3. Суцешыць, падпадзёрыць, ажывіць (словам, пачуццём, думкаю, праяўленнем клопату).
С. сваёй дабрынёй (перан.).
|| незак. саграва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. саграва́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уберагчы́, -агу́, -ажэ́ш, -ажэ́; -ажо́м, -ажаце́, -агу́ць; убяро́г, уберагла́, -ло́; -ажы́; -ажо́ны; зак., каго-што.
Зберагчы, захаваць у цэласці, ахаваць ад чаго-н. небяспечнага, непажаданага.
У. расліны ад марозу.
У. дзіця ад прастуды.
|| незак. уберага́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| звар. уберагчы́ся, -агу́ся, -ажэ́шся, -ажэ́цца; -ажо́мся, -ажаце́ся, -агу́цца; убяро́гся, уберагла́ся, -ло́ся; уберажы́ся; незак. уберага́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Мамон ’глухі чалавек’ (Бяльк.). Рус. пск., цвяр. мамоня ’негаваркі, пануры чалавек’. Балтызм. Параўн. літ. mómūnė ’цемечка’ (паводле прыкладаў у IKŽ, 8, 344: ’пакуль цемечка не зарасце (не стане цвёрдым), дзіця не гаворыць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Нацяле́мкацца, нацелемкацца ’наесціся, напіцца ўволю’ (ТС). Відаць, да гукапераймальнага *цялем (целем), параўн. целёмаць ’разумець’, целемёш ’поўнае дзіця’ (ТС), параўн. пацапацца ’наесціся; напрацавацца і г. д.’, нацёпкацца ’наесціся, напіцца ўволю’ (ТС) і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
завіну́ць сов., обл. (у што) заверну́ть; оберну́ть (чем), обверну́ть (чем);
з. дзіця́ ў пялёнкі — заверну́ть ребёнка в пелёнки, оберну́ть (обверну́ть) ребёнка пелёнками
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́песціць, ‑пешчу, ‑песціш, ‑песціць; зак., каго-што.
1. Тое, што і выпеставаць. Выпесціць дзіця. □ А ён жа гэтага Сітніка і вывучыў, і выпесціў. Дуброўскі. // Доглядам дасягнуць найлепшага выгляду. Выпесціць рукі.
2. перан. Вынасіць у сабе (думку, ідэю, пачуццё і пад.). Выпесціць мару.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзяўчы́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Дзіця або падлетак жаночага полу. Падрасла дзяўчынка, стала ёй сем гадоў, пачала сама пасвіць карову. Якімовіч. [Ліда] пачала афармляцца ў дарослую, спрытную дзяўчынку, з якой прыемна пагутарыць. Брыль.
2. Памянш.-ласк. да дзяўчына.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)