◎ *Мя́кчык, мʼякчык ’самаробны меч’ (ТС). У выніку кантамінацыі лексем мʼяккі і мячык. Матывацыя: самаробны мяч з воўны значна мякчэйшы, чым гумовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Курдо́ўнік ’зараснік аеру, асакі’ (Яшк.). Магчыма, да *кардоўнік (*корд‑ов‑ник). Ад ст.-рус. кордъ ’меч’ адпаведна форме. Параўн. асака вострая, целарэз.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адме́ннік, ‑а, м.
Тое, што і сінонім. Існаванне сінонімаў мае свае гістарычныя падставы. У арабскай мове, як было падлічана ў свой час, ёсць тысяча адменнікаў для слова «меч» і чатыры тысячы для слова «няшчасце». Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зброя, узбраенне; меч (перан., выс.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
трудзя́га, ‑і, м.
Разм. Той, хто многа і шчыра працуе; працавік. [Пагранічнік], перш за ўсё, нястомны трудзяга, адзін з тых «вінцікаў», чыя ціхая праца .. вельмі часта губляецца ў громе і бляску. Брыль. Той мусіць загінуць, хто меч узнімае На голавы мірных трудзяг. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Саксо́нцы ’насельніцтва Федэратыўнай рэспублікі Германія, якія жывуць на тэрыторыі былога каралеўства Саксонія’ (ТСБМ), адз. л. саксо́нец, саксо́нка. Укр. Саксо́нія, саксо́нець, рус. Саксо́ния, саксо́нец. З сяр.-лац. Saxonia, Saxones ад ст.-сакс. sahs ’меч з аднабаковым лязом’; гл. Фасмер, 3, 548.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
затапта́ць, ‑тапчу, ‑топчаш, ‑топча; зак., каго-што.
1. Ездзячы, ходзячы, прымяць падэшвамі, капытамі; патаптаць. Затаптаць снег. Затаптаць траву. // Топчучы, зацерці, зраўняць, зрабіць непрыкметным. Затаптаць след. Затаптаць лінію на пяску. // Задушыць, раздушыць, стаўшы нагамі, капытамі. — Петро! Бяры на плечы адну дзяўчынку, а я другую, а то затопчуць. Маўр.
2. Топчучы, наступіўшы, патушыць агонь на чым‑н. Затаптаць папяросу. □ Домна схапіла з прыпечку лучыну і затаптала агонь. Лобан.
3. Топчучы, уціснуць, умяць у пясок, зямлю і інш. — Выхапіў асілак Дубавік свой востры меч і адсек цмоку ўсе тры галавы. Дзве галавы ў дрыгву затаптаў, а трэцюю на меч уссадзіў. Якімовіч.
4. Разм. Забрудзіць слядамі. Затаптаць падлогу.
•••
Затаптаць у гразь каго-што — зняславіць, ачарніць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
извле́чь сов.
1. (достать) даста́ць; вы́цягнуць; вы́няць;
извле́чь пу́лю из те́ла вы́няць (даста́ць) ку́лю з це́ла;
извле́чь меч из но́жен вы́цягнуць (вы́няць) меч з но́жан;
2. (материалы, цитаты) вы́браць;
3. (добыть) здабы́ць;
4. (получить, приобрести) атрыма́ць;
5. мат. здабы́ць;
извле́чь ко́рень здабы́ць ко́рань; см. извлека́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Гладыя́тар ’гладыятар’. Рус. гладиа́тор, укр. гладіа́тор ’тс’. Бел. і ўкр. словы, мусіць, запазычаны непасрэдна з рус. мовы ў адносна новыя часы. Рус. гладиа́тор, паводле Шанскага (1, Г, 86), запазычана з лац. мовы (параўн. лац. gladiator ’тс’, вытворнае ад gladius ’меч’) прыкладна ў першай палавіне XVIII ст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мульта́н, мульта́нка ’гатунак тытуню’ (ТСБМ, Нас.; маладз., Янк. Мат.), драг. му́льтан ’тс’ (Лучыц-Федарэц). З польск. multan ’тс’, якое ад назвы Валахіі — Multany. Адсюль і ст.-польск. multan, з якога ст.-бел. мультанъ, мултанъ (XVI ст.) ’кароткі двухбаковавостры меч’ (Булыка, Лекс. запазыч., 70), ’від шаблі’ (Жураўскі, Тюркизмы, 84).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)