няшчы́расць, ‑і, ж.
Уласцівасць няшчырага (у 1 знач.); крывадушнасць. Па тону размовы, па ўсім Галя адчула няшчырасць гэтага чалавека, нават нейкі здзек з яе гора, і выбегла з кабінета. Сабаленка. [Вочы] глядзелі проста, адкрыта, у іх не было крыўды ці якой-небудзь няшчырасці. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трынаццацігадо́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Узростам у трынаццаць год. Трынаццацігадовы хлопчык. □ У 1911 годзе адкрыта аб адной толькі К. Буйло, трынаццацігадовай тады паэтэсе, Багдановіч сказаў, што яна «абяцае развіцца ў праўдзіва асабісты талент». Лойка.
2. Працягласцю ў трынаццаць год. Трынаццацігадовы перапынак у рабоце.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крытыкава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; незак., каго-што.
1. Наводзіць крытыку (у 1 знач.). Крытыкаваць недахопы. □ Якім не спасаваў, не напужаўся, а стаў адкрыта крытыкаваць Рыгора Карачонка за п’янства, за паблажлівасць да гультаёў, за дрэнныя парадкі ў брыгадзе. Дуброўскі.
2. Займацца крытыкай (у 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прызна́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак.
1. Адкрыта аб’явіць, прызнаць што-н. адносна сябе.
П. ў сваіх памылках.
2. інф. прызна́цца (незак. не ўжыв.) і 1 ас. прызна́юся. Ужыв. як пабочнае слова ў знач.: кажучы шчыра, калі сказаць праўду (разм.).
П., я гэтага не чакаў.
Прызнаюся, я не глядзеў гэты фільм.
|| незак. прызнава́цца, -наю́ся, -нае́шся, -нае́цца; -наёмся, -наяце́ся, -наю́цца; -нава́йся (да 1 знач.; 1 ас. прызнаю́ся — таксама да 2 знач., пабочнае слова).
|| наз. прызна́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
каменці́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
1. Даць (даваць) каментарый, каментарыі да якога‑н. тэксту. Каменціраваць помнік старажытнай пісьменнасці.
2. Абмяркоўваць, тлумачыць што‑н., рабіць свае заўвагі аб чым‑н. Каменціраваць спектакль. □ — Вярнуўся ўчора, — скорагаворкай паведамляла Таццяна Цімафееўна пра дырэктара завода, не адважваючыся, аднак, адкрыта каменціраваць гэтыя падзеі. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спасава́ць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; зак.
1. У картачнай гульні — аб’явіць пас.
2. Адступіць перад цяжкасцямі; адмовіцца ад намаганняў зрабіць што‑н. Так я быццам і хлопец смелы, нічога не баяўся, а тут спасаваў. Сачанка. Якім не спасаваў, не напужаўся, а стаў адкрыта крытыкаваць Рыгора Карачонка за п’янства, за паблажлівасць да гультаёў, за дрэнныя парадкі ў брыгадзе. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упо́р, -а і -у, м.
1. -у, гл. уперці (у 3 знач.), уперціся (у 1 знач.).
2. мн. -ы, -аў. Прадмет, месца, у якое ўпіраюцца; падпорка.
Прылегчы на ў. і стрэліць.
У. для ног.
◊
Ва ўпор —
1) у непасрэднай блізкасці ад цэлі.
Стрэліць ва ўпор;
2) адкрыта, без хітрыкаў (разм.).
Сказаць ва ўпор;
3) пільна, прама і блізка.
Паглядзець на каго-н. ва ўпор.
Рабіць упор на каго-што або на кім-чым — звяртаць асаблівую ўвагу на каго-, што-н., падкрэсліваць значэнне каго-, чаго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пря́мо нареч.
1. пра́ма; (ровно) ро́ўна; (в прямом направлении) про́ста;
иди́те пря́мо на ту берёзу ідзі́це про́ста на ту́ю бяро́зу;
держа́ться пря́мо трыма́цца пра́ма (ро́ўна);
2. (непосредственно) про́ста, непасрэ́дна; (сразу) адра́зу;
начнём пря́мо с де́ла пачнём про́ста (адра́зу) са спра́вы;
3. (откровенно) про́ста, адкры́та, шчы́ра;
бу́дем говори́ть пря́мо бу́дзем гавары́ць про́ста (адкры́та, шчы́ра);
смотре́ть пря́мо в глаза́ кому́-л. глядзе́ць про́ста (адкры́та) у во́чы каму́-не́будзь;
4. (в знач. усилительного слова: истинно, подлинно, действительно) про́ста, про́ста-такі́;
он пря́мо геро́й ён про́ста геро́й;
пря́мо необходи́мо э́то сде́лать про́ста (про́ста-такі́) трэ́ба гэ́та зрабі́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уні́клівы, ‑ая, ‑ае.
1. Які пазбягае прама і адкрыта выказваць свае думкі. // Непрамы, пазбаўлены шчырасці. Уніклівы адказ.
2. Які глыбока ўнікае ў сутнасць справы; дапытлівы. Не было больш цярплівага, памяркоўнага «экскурсавода», быў начальнік будоўлі: патрабавальны, уніклівы чалавек, якому да ўсяго ёсць справа. Дадзіёмаў. [Рыбак] гутарыць з дзецьмі, якія абступілі яго лодку, і ахвотна, цярпліва адказвае на іх бясконцыя, уніклівыя запытанні. В. Вольскі. // Праніклівы. Уніклівая думка чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́класці, -кладу, -кладзеш, -кладзе; -кладзі; -кладзены; зак.
1. каго-што. Выняўшы адкуль-н., пакласці.
В. пакупкі з сумкі.
2. што чым. Пакрыць, аздобіць, вымасціць (паверхню чаго-н.).
В. сцены кафляй.
3. што. Збудаваць, вывесці.
В. фундамент.
4. перан., што. Адкрыта выказаць, паведаміць.
В. прэтэнзіі, меркаванні.
В. просьбу.
|| незак. выкла́дваць, -аю, -аеш, -ае і выклада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 4 знач.).
|| наз. выкла́дванне, -я, н., выклада́нне, -я, н. (да 4 знач.), вы́клад, -у, М -дзе, м. (да 4 знач.) і вы́кладка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 2 знач.; спец.).
|| прым. выкладны́, -а́я, -о́е (да 2 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)