Verbum

Мішура́ ’пазалочаныя або пасярэбраныя металічныя ніткі, з якіх вырабляюць парчу, галуны і інш.’, ’знешняя, падманная бліскучасць’ (ТСБМ). З рус. мишура́ ’тс’, якое, аднак, не мае надзейнай этымалогіі: мяркуемае араб. muzevvere, mozavvir ’падробка’ не падыходзіць фанетычна (Фасмер, 2, 631).

Ту́рлік ‘кармакухня на ферме’ (мсцісл., З нар. сл.). Відаць, фанетычна і словаўтваральна адаптаванае ўкр., паўдн.-рус. турлу́к ‘памяшканне, сплеценае і аблепленае глінай’, што запазычана з цюркскіх моў, параўн. тур. torlug ‘зямлянка’ (Фасмер, 4, 124; ЕСУМ, 5, 682; Анікін, 570).

Адва́хта ’гаўптвахта’ (Гарэц., Др.-Падб.). Няясна. Магчыма, першая частка слова гауптвахта (< ням. Hauptwachte) дээтымалагізавана (фанетычна: aupt > aut > ad). Элемент ад‑ на месцы гаупт сведчыць аб тым, што агульная семантыка слова ўспрымалася як назва працэсу (ад‑вахта < *ад‑вахтаваць, адбыць вахту).

Турпы́ль ‘кругляк, невялікі кавалак тоўстага бервяна’ (Мат. Маг.), турпулёк ‘кароткае паленца’ (Бяльк.), турпу́ль ‘тс’ (Бяльк.). Няясна, магчыма, вынік перастаноўкі зычных з *трупыль, што да стараж-рус. трупъ ‘ствол дрэва, пень’, параўн. труп (гл.), або фанетычна змененае тарбуль ‘кавалак бервяна’, гл.?

Вэ́ршка ’рыбалоўная снасць’ (Бес.). Фанетычна — гэта палеская форма, марфалагічна — памяншальнае ўтварэнне да слав. vьrša (гл. ве́рша). Але вэ́ршка — не памяншальная форма, а ўтварэнне з самастойнай семантыкай. Параўн. укр. ве́ршка ’рыбалоўная прылада — кошык з пруцца лазы’, а верша ’плецены з пруцца конус’ (гл. Грынч.).

На-быкі́ = рус. на нет (Мядзв.). Няясна. Магчыма, на бакі ’ўбок’ ад бок (фанетычна на бъкі́), як адхіленне ад нармальнага шляху; аднак параўн. польск. na psy pójść сапсавацца’, што дапускае існаванне падобнай мадэлі і ў беларускай мове, але сувязь з бык застаецца неабгрунтаванай.

Стры́хар ‘той, хто фармуе цэглу’ (Скарбы), стрыха́р ‘цырульнік’ (Сцяшк.). З польск. strycharz ‘фармоўшчык цэглы’, што з ням. Streicher ад streichen ‘раўняць, гладзіць, прыгладжваць (у тым ліку валасы і інш.)’, фанетычна змененае пад уплывам польск. strych < ням. Strich ‘лінія’, параўн. страха́р, гл. (Карскі, Белорусы, 157).

Нязг̌ра́да (незг̌ра́да) ’няўмека, няўклюда’ (ТС), нязгрэ́да ’няўдаліца’ (клец., Нар. лекс.). Відаць, адваротны дэрыват ад незг̌ра́дны, незг̌рэ́дны ’нехлямежы, нязграбны’ — фанетычна змененае незг̌рабны? Магчыма, зыходная аснова захавалася ў беласт. zhrèjdać ’сапсаваць справу, зрабіць што-небудзь паспешна, абы-як’, якое Смулкова (Балт.-слав. иссл.–1980. М., 1981, 209) лічыць балтызмам.

Аспада́р ’гаспадар’ (Шн.). Жураўскі (Праблемы філал., 43) і Булахаў (Працы IM, 2, 61) адзначалі старабеларускія варыянты господаръ, осподаръ, сподаръ; ст.-бел. осподаръ ужо ў грамаце 1386 г. Г‑ страчвалася фанетычна ў пачатку слова перад галосным (Карскі, 1, 371–372), магчыма, у выніку асэнсавання яго як пратэтычнага. Гл. гаспадар.

Варакуза ’няўклюда’ (Шатал.). Экспрэсіўны назоўнік, які хутчэй за ўсё з’яўляецца адным з фанетычна-марфалагічных варыянтаў назоўнікаў з гнязда слоў, роднасных вараскацца (гл.). Параўн. рус. варазгаться, варачкаться, вараксаться ’рабіць што-небудзь няўмела і вельмі марудна’, варака, варакса, варакуша, варакша ’той, хто дрэнна працуе’, варахала, варахоба, варахта ’няспрытны, неакуратны чалавек’.