шпарга́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж. (разм.).
1. Лісток паперы з запісамі, якім тайна карыстаецца нядобрасумленны навучэнец у час праверкі яго ведаў.
2. Паперка з тэкстам, загадзя падрыхтаваная для выступаючага.
Гаварыць па шпаргалцы.
|| прым. шпарга́лачны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стыпендыя́т, ‑а, М ‑яце, м.
Навучэнец, які атрымлівае стыпендыю. Праз некалькі дзён я здаў экзамены па ўсіх астатніх прадметах на «выдатна» і быў залічан стыпендыятам семінарыі. Сяргейчык. Тройка ў заліковай кніжцы значыла: быць без стыпендыі да наступнай сесіі. Такое строгае правіла ўстанавіла праўленне для калгасных стыпендыятаў. Б. Стральцоў. // Навучэнец, які атрымлівае спецыяльную (найчасцей імянную) стыпендыю за выдатную вучобу і актыўную грамадскую дзейнасць. Купалаўскі стыпендыят.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выда́тнік, ‑а, м.
1. Навучэнец, які мае выдатныя адзнакі па ўсіх прадметах вучэбнага плана.
2. Той, хто выконвае сваю работу, абавязкі на выдатна. Выдатны баявой і палітычнай падрыхтоўкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выпускні́к, ‑а, м.
Той, хто канчае навучальную ўстанову, навучэнец апошняга класа, курса. Надыходзілі экзамены. Выпускнікі [школы] услых марылі аб будучым, сачылі за аб’явамі ў газетах, выбіралі навучальныя ўстановы. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
обуча́ющийся
1. прич. які́ (што) навуча́ецца, які́ (што) ву́чыцца; які́ (што) абуча́ецца; см. обуча́ться;
2. сущ. навучэ́нец, -нца м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
семінары́ст, ‑а, М ‑сце, м.
1. Навучэнец семінарыі. У гэты час [вучобы ў настаўніцкай семінарыі] дапытлівы семінарыст [А. Я. Багдановіч] знаёміцца з нелегальнай літаратурай. «Полымя».
2. Чалавек, які закончыў семінарыю. Адзінокі, ужо не малады халасцяк-інтэлігент, вясковец па паходжанню, семінарыст па адукацыі, Мікола ўсе свае сілы аддаваў нацыянальна-вызваленчай барацьбе беларускага народа. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вучані́к ’вучань’ (Бяльк.), ст.-бел. ученикъ ’тс’; параўн. укр. (кніжнае) учени́к ’вучань, паслядоўнік’, рус. учени́к ’вучань’, серб.-харв. у̏ченӣк ’вучань, навучэнец’, славен. učenik ’настаўнік’, макед. ученик ’вучань, навучэнец’, балг. учени́к ’тс’. Да *uč‑ьn‑ikъ, утворанага ад прыметнікавай асновы uč‑ьn‑, гл. вучаны; адносна ст.-бел. і ст.-укр. форм выказваецца меркаванне аб іх запазычанасці кніжным шляхам праз царкоўнаславянскую мову са ст.-слав. оученикъ, параўн. Суф. словообр.; 85, ва ўсякім разе гэта павінна быць вельмі ранняе запазычанне, паколькі слова з’яўляецца звычайным у ст.-бел. і вядома было ст.-рус.; параўн. Гіст. лекс., 224. Можна меркаваць, што яго ўжыванне падтрымлівалася ў мове ў сферах, звязаных з кніжнаславянскай традыцыяй (царква, бурсакі, жабракі з т. зв. духоўнымі песнямі), дзе яно мела значэнне перш за ўсё ’паслядоўнік (пэўнага вучэння)’, значэнне ’вучань у школе, школьнік’ больш позняе. Можна дапусціць таксама паўторнае запазычанне слова ў апошнім значэнні з рускай мовы ў навейшы час.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
выхава́нец, ‑нца, м.
1. Юнак, чалавек у адносінах да свайго выхавальніка. Выхаванец камсамола. □ Больш разбітных і здольны! [вучняў] любіў .. [Лабановіч] той любасцю, якая можа быць толькі ў настаўніка да сваіх выхаванцаў. Колас.
2. Навучэнец закрытых выхаваўчых і навучальных устаноў. Выхаванец дзіцячага дома. Выхаванец Сувораўскага вучылішча. □ Школа, з якой .. [вучні] выходзілі ў шырокі невядомы прастор, стаяла пустая і сумна глядзела на сваіх выхаванцаў адчыненымі насцеж вокнамі. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ву́чань, ‑чня, м.
1. Навучэнец пачатковай або сярэдняй навучальнай установы. Вучань восьмага класа. Вучань рамеснага вучылішча.
2. Той, хто вывучае што‑н. пад кіраўніцтвам каго‑н., знаходзіцца на прафесійнай вывучцы. Вучань токара. // перан. Той, хто не дасягнуў яшчэ майстэрства ў якой‑н. справе.
3. Паслядоўнік, прыхільнік якога‑н. вучэння, поглядаў, дзейнасці. Пляханаў з гонарам называў сябе вучнем Маркса і Энгельса. «Весці».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уча́щийся
1. прич. які́ (што) ву́чыцца; які́ (што) навуча́ецца; см. учи́ться;
2. сущ. навучэ́нец, -нца м.; (ученик) ву́чань, -чня м.; (студент) студэ́нт, -та м.; (слушатель) слуха́ч, -ча́ м.; (курсант) курса́нт, -та м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)