◎ Ка́сцерка ’мяшок’ (Касп.). Тлумачэнне знаходзім у Даля: «Костерь ж. или костеря, костра, кострика, кострица, кострыга, костыга, костка, костица ж. Правильнее кастеря, кастрика «жесткая кора растений, годных для пряжи льна, конопли». Можна меркаваць, што касцерка ’мяшок’ — гэта ўтварэннесуфіксам -к(а) ад. бел. кастра ’кастрыца’, дзе суфікс выступае ў ролі ўтвараючага nomina attributiva і дзе нібы «аднаўляецца» ніколі тут не існаваўшы «ь». Гл. аб слове прасл. *kostra ў Трубамова, Эт. сл., 11, 158–160 (тут і аб складанасці рэканструкцыі). Першапачатковая семантыка слова — капцёрка «мяшок з канапель або льну — раслін, што даюць шмат кастры» (або «мяшок, зроблены з ільну або канапель, у якіх захавалася шмат кастры»).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Павалока 1 ’лёгкая дымка, якая зацягвае, пакрывае што-н.; пялёнка на вачах; памутненне’ (ТСБМ, Нас.), па́валака ’пялёнка (на вадзе)’ (Нас., Касп.), ’пакрывала, прасціна’, ’валакно ад льна або пянькі’ (Нас.). Рус. павало́ка ’каштоўная заморская баваўняная або шаўковая тканіна, пакрывала, накідка’, дыял. поволо́ка ’верх, покрыўка кажуха’, укр. поволо́ка ’рамні, шнуркі на абутку; след ад валачэння нечага’, ст.-рус. паволока ’від каштоўнай тканіны’, серб.-ц.-слав. павлака, польск. powłoka ’накрыўка’, чэш. pavlaka ’каштоўная пурпуровая тканіна’, серб.-харв. па̏влака, по̏влака ’смятанка, пенкі’. Ад валачы́ (гл.). Прэфіксы po‑ і pa‑ (з падаўжэннем) (гл. Фасмер, 3, 182; Махэк, 439).
Павало́ка 2 ’прымак’ (Мат. Гом.). Да валачыць, валачыцца, параўн. і валачуга (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
намя́ть сов.
1. намя́ць; (скомкать) накамячы́ць;
2. (надавить) наці́снуць; (размять) наце́рці, надушы́ць, натаўчы́;
3. (намесить) намясі́ць, мног. панаме́шваць;
4. (натоптать) натапта́ць;
5. (льна, пеньки) наце́рці, мног. панаціра́ць;
◊
намя́ть бока́ надава́ць пад бакі́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
панарыва́ць I сов. (о многом, во множестве)
1. (сорвать) нарва́ть;
2. (разорвать) нарва́ть;
3. (льна, конопли) натереби́ть, надёргать
панарыва́ць II сов. (нагноиться — о многом) нарва́ть;
па́льцы ~ва́лі — па́льцы нарва́ли
панарыва́ць III сов. (во множестве) нары́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Су́валака ’пакулле’ (Нас., Касп., Юрч.), ’вяроўка’ (Нар. Гом.), ’маніцы’ (Гарэц.), су́волока ’пырнік, Agropyron repens L.’ (іван., пін., ЛА, 1). Параўн. рус. су́волока ’зброд’, ’пустазелле; дрэнныя каноплі, якія пакідаюцца на полі’. Ад су- і валачыць, валаку; параўн. су́валач ’адыходы пры апрацоўцы лёну мяліцай’ (барыс., Жд. 1). Насуперак Фасмеру (3, 793) цяжка аддзяліць ад формаў з сінкопай су́валка ’рэшткі валакна пасля трапання льну, канапель’, ’блытанае валакно’ (Бяльк.; ушац., Шатал.), ’пакулле’ (Яруш.), ’сухія карэнні, пырнік’ (паст., ЛА, 4), ’высахлыя расліны, якія зграбаюць восенню з агародаў’ (Растарг.), сува́лка ’рэшткі льну, якія застаюцца пасля апрацоўкі яго ў церніцы’ (докш., Гіл.), су́волка ’вельмі тоўстыя ніткі’ (ТС). Параўн. рус. су́валка ’ачоскі (льна, канапель)’, паводле Фасмера (там жа), ад валитъ (гл. валіць 2). Борысь (Prefiks., 95) на аснове балцкіх адпаведнікаў, параўн. літ. są́valkos ’тое, што разам сцягнулі; галота, зброд’, узнаўляе прасл. дыял. *sǫvolka: *sъvelkti ’звалачы, сцягнуць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наце́рці сов.
1. в разн. знач. натере́ть; (мелом — ещё) намели́ть;
н. ску́ру вазелі́нам — натере́ть ко́жу вазели́ном;
н. парке́т — натере́ть парке́т;
н. ма́ку — натере́ть ма́ку;
хаму́т нацёр шы́ю каню́ — хому́т натёр ше́ю ло́шади;
2. (льна, пеньки) намя́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
коро́бочка уменьш.-ласк.
1. скры́начка, -кі ж.; каро́бачка, -кі ж.; кардо́нка, -кі ж.; бляша́начка, -кі ж.; пу́шачка, -кі ж.; см. коро́бка;
2. бот. каро́бачка, -кі ж.; (у льна — ещё) гало́ўка, -кі ж.; (у мака — ещё) ма́каўка, -кі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
надёргать сов. нарва́ць; надра́ць; навырыва́ць; наску́бці; нашмо́ргаць;
надёргать гвозде́й нарва́ць (надра́ць) цвіко́ў;
надёргать се́на из сто́га наску́бці се́на са сто́га;
надёргать ни́ток из тка́ни нашмо́ргаць ні́так з ткані́ны;
надёргать поле́ньев из поле́нницы нацяга́ць пале́н з кастра́;
надёргать льна нарва́ць ільну́ (лёну);
надёргать цита́т навырыва́ць цыта́т.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гало́ўка
1. ж., в разн. знач. голо́вка; (у льна — ещё) коро́бочка;
дзіця́чая г. — де́тская голо́вка;
г. сы́ру — голо́вка сы́ру;
г. цыбу́лі — голо́вка лу́ка;
г. по́лаза — голо́вка по́лоза;
2. ж. коча́н м. (капусты);
3. обычно мн. голо́вки (в сапогах);
○ баява́я г. — боева́я голо́вка;
◊ гла́дзіць (пагла́дзіць) па ~ло́ўцы — гла́дить (погла́дить) по голо́вке
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нарва́ць I сов.
1. нарва́ть;
н. кве́так — нарва́ть цвето́в;
2. (разорвать) нарва́ть;
н. ні́так — нарва́ть ни́ток;
н. папе́ры — нарва́ть бума́ги;
3. (льна, конопли) натереби́ть, надёргать;
4. разг. (о ветре) нагна́ть;
ве́цер ~ва́ў дажджу́ — ве́тер нагна́л дождя́
нарва́ць II сов. (о нарыве) нарва́ть;
па́лец ~ва́ў — па́лец нарва́л
нарва́ць III сов., разг. наблева́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)