паня́тлівы, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і кемлівы. Дзядзька Анікей сказаў мне: — Ты хлопец панятлівы, праз які год з цябе выйдзе кравец лепшы за мяне. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мыслі́вы 1 ’кемлівы’ (нараўл., Мат. Гом.). Укр. мисли́вий ’разумны, кемлівы’, рус. тамб. мысливый ’тс’, ст.-польск. myśliwy ’чалавек, які думае, задумваецца’, чэш. myslivý, серб.-харв. misliv, mišļiv. Прасл. myslivь. Да мы́сліць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ке́мны ’кемлівы’ (ТСБМ, КЭС, лаг., Гарэц.). Гл. кеміць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
растаро́пны, ‑ая, ‑ае.
Спрытны, кемлівы ў справах; упраўны, рухавы. Гэта язда падабалася Тарасу: яго пасылалі, як растаропнага служаку. Колас. [Максім:] — Не ўмееш гаспадарку сваю весці, бо не растаропны, не хітры ты чалавек... Капыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здага́длівы, ‑ая, ‑ае.
Які лёгка знаходзіць правільнае рашэнне; кемлівы. Заўсёды праніклівыя і здагадлівыя дзяўчаты абвясцілі, што Шапятовіч ажаніўся. Шамякін. Здагадлівы Ёсіп быў недалёка ад праўды. І ён, і Макар уеліся Анісу ў косці. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спры́тны, -ая, -ае.
1. Якому ўласцівы фізічны спрыт; лоўкі, умелы, паваротлівы ў рабоце.
Ён быў с., здольны да ўсякай работы.
Спрытныя рукі ўсё зробяць.
2. Які знаходзіць выхад з любога становішча, прадпрымальны, кемлівы, знаходлівы.
С. арганізатар.
3. Зграбны, прыгожага аблічча, стройнага складу.
С. хлопец.
4. Зручны для карыстання (пра рэчы, прылады; разм.).
Спрытная лапата.
|| наз. спры́тнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Кме́ткі 1 ’кемлівы, цямлівы’ (Ян.). Гл. кметлівы, кмець і кеміць.
◎ Кме́ткі 2 ’асаблівы, прыкметлівы’ (Сцяшк. Сл.). Да кмеціць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Няўта́рты ’не вельмі кемлівы, не вельмі здольны’ (Марц.). Відаць, запазычана з польск. nieutarty ’неабцёрты, дзікі, нястрыманы’ (што да trzeć ’церці’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разбо́рчысты ’разборлівы, выразны’ (Юрч.), разбо́рчыстый ’кемлівы’ (Юрч. СНЛ), розбо́рчывы (ТС), рус. разбо́рчивый ’разборлівы’. Вынік кантамінацыі словаўтваральных тыпаў, параўн. фанабэ́рысты, плячы́сты.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мудрэц ’мудры, разумны чалавек’ (ТСБМ), ’кемлівы, вынаходлівы, штукар’ (міёр., З нар. сл.; ТС), ’хітрун’ (Бяльк.). Да прасл. mǫdrьcь. Гл. му́дры 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)