юна́чы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і юнацкі. Юначы запал. □ Арлы маладыя, Юначая кроў, І радасць вы наша, І наша любоў. Колас. Дай жа, сынку, наглядзецца На юначы воблік твой. Прыходзька.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
клік, ‑у, м.
1. Выс. Кліч, вокліч. Знішчыць мост, вось ён, клік баявы. Колас. Хай гучыць у будаўнічых кліках Неўміручы, Ленінскі запал! Лявонны.
2. Крык некаторых дзікіх птушак. Лебядзіныя клікі. Клікі дзікіх гусей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задо́рность ж.
1. запа́л, -лу м., заўзя́тасць, -ці ж.;
2. задзі́рлівасць, -ці ж.; см. задо́рный;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Аза́рд ’запал’ (Бяльк.), азарт ’тс’ (БРС). Першая форма запазычана (XVII ст.) з польскай мовы (azard, hazard), у якую яно трапіла з французскай. Другая форма ў беларускую мову папала з рускай у найноўшыя часы. Першакрыніца гэтых слоў араб. az‑zahr ’косць для гульні’ Шанскі, 1, А, 53.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
поуме́рить сов. (тро́хі) зме́ншыць; (тро́хі) стрыма́ць, (тро́хі) суці́шыць, (тро́хі) суня́ць;
поуме́рь свой пыл! стрыма́й (тро́хі) свой запа́л!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прывя́ць, ‑вяну, ‑вянеш, ‑вяне; зак.
1. Трохі, не поўнасцю завяць, звяць. Сонца пякло, трава прывяла, хто-ніхто кінуў ужо касіць. Мележ.
2. перан. Разм. Страціць бадзёрасць; зменшыць запал, заўзятасць. Аж тут Мальвіна тыц сюды! Прывяў пан Богут — будзе буча. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рэ́цьма ’з усіх ног, стрымгалоў’ (ЖНС, Касп., Макар. Суадносіцца з рус. рети́вый ’рэзвы; які рвецца да бегу (пра каня)’, рети́ться ’гарачыцца; палка брацца за што-небудзь’. Ст.-рус. ретитися ’спаборнічаць; імкнуцца’, реть ’старанне, запал’. Чарных (2, 100) выводзіць прасл. *retь (< *ērtь?) і суадносіць з *ratь (гл. раць), што цяжка давесці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вая́цкі, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Ваенны. Да гэтага ж часу ніхто не ведаў аб ваяцкіх здольнасцях дзеда Талаша. Колас. Адышлі гады ваяцкія, Зараслі магілы брацкія, Дні трывожныя далёка... Кірэенка.
2. Разм. Тое, што і ваяўнічы (у 1, 2 знач.). Ваяцкі запал, дух.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ахаладзі́ць, ‑ладжу, ‑лодзіш, ‑лодзіць; зак., каго-што.
1. Зрабіць халодным ці больш халодным; астудзіць. Не хапала толькі сіверу, каб дарэшты ахаладзіць вытаптаную траву. Чорны.
2. перан. Збавіць, зменшыць сілу, запал якога‑н. пачуцця, жадання і пад. Размова з Паўлікам трохі ахаладзіла Андрушку. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ача́хнуць, ‑не; пр. ачах, ‑ла; зак.
Стаць халаднейшым; ахаладзіцца, астыць. Печ ачахла. // Стаць меншым, слабейшым. Агонь ачах. // перан. Паспакайнець, астыць, ахаладзець да каго‑, чаго‑н. Пакуль запал мой не ачах, Люблю язду таропкую, Няхай у некага ў вачах І застаюся кропкаю. Гаўрусёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)