блюзне́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак.
Ганьбіць, зневажаць бога, святых, догматы веры; гаварыць блюзнерскія словы, выказваць блюзнерскія думкі. — Святых жа, здаецца, на ўсяленскіх саборах зацвярджалі? — блюзнерыў бацька. Караткевіч. // Зневажаць што‑н. вельмі дарагое, паважанае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саро́міць, -ро́млю, -ро́міш, -ро́міць; незак., каго-што.
1. Дакараць, выклікаючы пачуццё сораму.
С. дзяцей за дрэнныя ўчынкі.
С. за непавагу.
2. Бянтэжыць, канфузіць.
С. падлетка заўвагамі.
3. Няславіць, ганьбіць.
Такі сын с. усю сям’ю.
|| зак. асаро́міць, -млю, -міш, -міць; -млены (да 2 і 3 знач.) і прысаро́міць, -млю, -міш, -міць; -млены (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пасарамаці́ць ’пасароміць’ (ТСБМ). Са ст.-польск. posromacać ’ганьбіць, зневажаць’, якое было ўспрынята з паўнагалоссем, як сорам (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сарамаці́ць, -мачу́, -ма́ціш, -ма́ціць; -ма́цім, -ма́ціце́, -ма́цяць; незак., каго.
1. Дакараць, выклікаючы пачуццё сораму.
С. за дрэнныя ўчынкі.
2. Няславіць, ганьбіць; бянтэжыць.
Што ты сябе сарамаціш?
|| зак. асарамаці́ць, -мачу́, -ма́ціш, -ма́ціць; -ма́цім, -ма́ціце́, -ма́цяць; -ма́чаны (да 2 знач.), пасарамаці́ць, -мачу́, -ма́ціш, -ма́ціць; -ма́цім, -ма́ціце́, -ма́цяць; -ма́чаны і прысарамаці́ць, -мачу́, -ма́ціш, -ма́ціць; -ма́цім, -ма́ціце́, -ма́цяць; -ма́чаны (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Га́йніць ’ганьбіць’ (Мат. Гом., 3). Фанетычнай зменай з га́ніць ’тс’ (гл.). Параўн. аналагічную з’яву ў словах тыпу бел. дыял. ба́йня < ба́ня.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аку́дны ’здзеклівы’ (Крывіч, VI, 1923) да акудзіць ’высмяяць, паджартаваць’ да прасл. kuditi (ст.-рус. кудити ’ганьбіць’, ст.-слав. коудити, балг. кудя, серб.-харв. ку̀дити, славен. kúditi ’тс’, польск. przekudzić ’глуміць, нудзіць’, параўн. бел. пракудзіць, пракудлівы, рус. прокудить ’тс’ (Бернекер, 1, 639). З індаеўрапейскіх паралеляў найбольш верагодныя ст.-англ. hūsc, ст.-в.-ням. hosc, ст.-сакс. hosc (< *kūd‑sko) ’жарт, здзекі’, ст.-інд. kutsáyati ’ганьбіць’, ст.-грэч. κοδάξω ’ганьблю’ (Покарны, 595).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ніганьбі́тны ’паслухмяны, памяркоўны; нягрэблівы’ (Янк. 1). Да ганьбіць (гл. ганьба), у аснове семантыкі выраз не даваць ганьбы *не мець заганы’. Параўн. ганьбітны ’дэфектны’ (Сл. ЦРБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сарамата́ ’патаемныя часткі цела’ (Сл. ПЗБ), соромота́ ’палавыя органы’ (ТС), сарама́ценне ’тс’ (Байк. і Некр.), сарама́та ’сорам, ганьба’, сарама́ціць ’дакараць, выклікаючы пачуццё сораму’, ’ганьбіць, няславіць’ (КЭС). Да сорам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мара́ть несов.
1. (грязнить) пэ́цкаць, бру́дзіць;
2. перен. (позорить) пля́міць, га́ньбіць, нясла́віць;
мара́ть че́стное и́мя га́ньбіць сумле́ннае імя́;
3. (плохо рисовать, писать) разг. крэ́мзаць, пэ́цкаць, ма́заць;
4. (вычёркивать) крэ́сліць, касава́ць;
◊
мара́ть бума́гу пэ́цкаць (ма́заць) папе́ру;
мара́ть ру́ки пэ́цкаць ру́кі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пля́міць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; незак., каго-што.
1. Пакрываць плямамі, пакідаць плямы на чым‑н. Сінечу летняга неба плямілі блуклівыя хмаркі. Сабаленка.
2. перан. Ганьбіць, знеслаўляць. [Нядбайлы] плямяць усё дэпо, падрываюць дасягнутае перадавікамі. Шынклер. Як не хочацца пляміць імя яе [маці], нават успамінаючы яго ў гэтых змрочных і гнусных скляпеннях. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)