кляваць, брацца
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
закаса́ўшы,
Дзеепрысл. зак. ад закасаць.
•••
Закасаўшы рукавы — старанна, энергічна (прыняцца за што‑н., пачаць рабіць што‑н.). На добры лад трэба было ажаніцца, ды закасаўшы рукавы брацца за зямлю, але Гарасім і не думаў пра гэта. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рэ́цьма ’з усіх ног, стрымгалоў’ (ЖНС, Касп., Макар. Суадносіцца з рус. рети́вый ’рэзвы; які рвецца да бегу (пра каня)’, рети́ться ’гарачыцца; палка брацца за што-небудзь’. Ст.-рус. ретитися ’спаборнічаць; імкнуцца’, реть ’старанне, запал’. Чарных (2, 100) выводзіць прасл. *retь (< *ērtь?) і суадносіць з *ratь (гл. раць), што цяжка давесці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хапа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.
1. за каго-што. Браць, хапаць рукою (рукамі) каго-, што-н., брацца.
Х. за плот.
2. за што. Паспешліва брацца за які-н. інструмент, прыладу і пад., каб выканаць якую-н. работу (разм.).
Х. за лапату.
3. за што. Паспешна і несістэматычна рабіць што-н., пераходзячы ад адной справы да другой (разм.).
Не ведаю, за што х.
Яна за ўсё хапаецца і нічога не даводзіць да канца.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра рыбу: кляваць насадку, лавіцца на вуду, спінінг (разм.).
На белую блешню добра хапаюцца шчупакі.
5. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Знаходзіцца, захоўвацца дзе-н. (разм.).
Адзенне і палотны хаваліся ў скрыні.
6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Зберагацца на пэўны выпадак.
На жніво заўсёды хавалася сала.
|| зак. схапі́цца, схаплю́ся, схо́пішся, схо́піцца і хапі́цца, хаплю́ся, хо́пішся, хо́піцца (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чуб м.
1. чуб, хохо́л;
2. (ржи и т.п.) куст;
◊ бра́цца за чубы́ — схва́тываться в дра́ке;
звяза́ць за чубы́ — страви́ть; столкну́ть лба́ми
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
клёв рыб. / хоро́ший, плохо́й клёв (ры́ба) до́бра, дрэ́нна бярэ́цца;
клёв щу́ка начина́ет весно́й шчупа́к пачына́е бра́цца вясно́й.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пленя́ться
1. (очаровываться) зачаро́ўвацца; (увлекаться) захапля́цца;
2. страд. бра́цца ў пало́н; палані́цца; зачаро́ўвацца; чарава́цца; прыва́блівацца, ва́біцца; см. пленя́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
світаць, рассвітаць, святлець, днець, віднець, развідняцца, развідняць, развідніваць, развіднівацца, зарэць-шарэць □ брацца на світанне, брацца на світанак, брацца на ранне, брацца на дзень, займацца на дзень, брацца на відно, займацца на свет, брацца на золак, займацца на золак
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
аза́рт, ‑у, М ‑рце, м.
Заўзятасць, гарачнасць, моцнае захапленне. Спартыўны азарт. Увайсці ў азарт. Брацца за што‑н. з азартам. □ А раніцай — усім на здзіўленне — вяртаўся [Іван] свежы, вясёлы і з азартам уключаўся ў работу. Данілевіч. [Дзяўчат] ахапіў працоўны запал, ад іх біла маладосцю, здароўем, натхненнем, азартам. Карпюк.
[Ад фр. hasard — выпадак, выпадковасць; рызыка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пла́навы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да плана (у 2 знач.). Планавая справаздача. // Які займаецца складаннем планаў. [Ніна:] — А цяпер куды меціш, за начальніка планавага аддзела? Шыцік.
2. Які ажыццяўляецца па загадзя намечанаму плану. Планавая сістэма гаспадаркі. □ — І хутчэй, як мага хутчэй трэба брацца за планавае будаўніцтва. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)