шку́рнік, ‑а, м.
1. Уст. Гандляр шкурамі.
2. Разм. пагард. Пра чалавека, які жыве толькі ўласнымі інтарэсамі, клапоціцца толькі пра асабістую выгаду. [Салавей:] — Адступаюць толькі баязліўцы і шкурнікі, а дзе не хапае сілы, там выручае хітрасць і смеласць. Грахоўскі. З ракетніцы страляе Лазняк у салдата свайго разліку Задарожнага, бо ён аказаўся шкурнікам і дэзерцірам. Дзюбайла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ткале́ ’на ўсякі выпадак, хоць, хаця’ (слонім., Нар. словатв.), тка́ле ’ўсё ж, аднак’ (ганц., Ск. нар. мовы), ’толькі, адно’ (Сержп.), тка́ля ’можа, каб’ (лях., Цыхун, вусн. паведамл.), тколе́ ’жа, ж’ (пін., Жыв. сл.; Сл. Брэс.), тколэ́ ’усё-такі, усё ж, аднак’ (пін., Нар. лекс.). Відаць, да папярэдняга (гл.), ускладненае дадатковай канцавой часціцай ‑ле (< ‑*lě, параўн. але, гл. ESSJ SG, 1, 319). Менш верагоднае вывядзенне з тыке́ле, тыке́ля ’толькі’ (Ласт., 706) або з літ. tik ’толькі, адно’, лат. tikai ’тс’ (Санько, Крыўя, 1996, 1, 93).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тэпэ́р ‘цяпер’ (кам., Сл. ПЗБ), тепе́р ‘тс’ (Вруб.), памянш. тэпэ́рачка ‘тс’ (беласт., Сл. ПЗБ), ст.-бел. теперь, тепере, теперя, теперечи ‘тс’ (ГСБМ). Гл. таксама тапер, тіпіро, цяпер — варыянтныя формы першаснага спалучэння ўказальнага займенніка *tъ або часціц *to,*te (гл. ESSJ SG, 2, 684) і прыметніка *pьr̥vъ/pьr̥vь, параўн. укр. тепе́р, тапе́р, це́пер ‘тс’, рус. тепе́рь, топе́рь ‘тс’, чэш. teprv(e) ‘толькі’, серб. то̀прв ‘толькі, толькі што’ і інш. (Фасмер, 4, 44; ЕСУМ, 5, 547; Арол, 4, 61). Звязана з той, тый, тэй і первы, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́глам ’толькі’ (Мат. Гом.). Відавочна, з агулам, увогуле (гл.). Параўн. рус. дыял. оглом ’агульна, без разбору’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лісь-лісь! ’не есці, а толькі ласавацца’ (полац., Нар. лекс.). З лізь‑лізь! Да ліза́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
залюбава́цца, ‑буюся, ‑буешся, ‑буецца; заг. залюбуйся; зак.
Любуючыся, заглядзецца. Алена прайшла па хаце нейкай асаблівай, уласцівай толькі ёй хадою, і Андрэй залюбаваўся сястрой. Чарнышэвіч.
•••
Хоць залюбуйся; толькі залюбавацца — пра што‑н. вельмі прыгожае, каштоўнае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дваякады́хаючыя, ‑ых.
Падклас рыб, якія дыхаюць не толькі жабрамі, але і лёгкімі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аднагало́ссе, ‑я, н.
Меладычны склад музыкі, наяўнасць у музычным творы толькі мелодыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жуі́р, ‑а, м.
Уст. Той, хто шукае ў жыцці толькі асалоды, уцехі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́длетак, ‑тка, м.
Спец. Маладая птушка, якая толькі пачала вылятаць з гнязда.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)