Пуга́ч 1 ’птушка Strix bubo’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, Сержп., ТС), ’птушка Bubo bubo’ (Харэўскі, Звяры-суайчыньнікі, Мн., 2000, 65), ’начная сава’ (Цых.), ’птушка сыч’ (Дразд.), ’птушка бугай’ (ТС), укр. пу́гач ’птушка Strix bubo’, рус. пуга́ч ’тс’, польск. puchacz ’птушка Bubo’. Утворана на базе гукапераймання: дзеяслоў пу́гаць (пуга́ч пу́гае, Сержп. Грам., 63), укр. пугу́кати перадае дзеянне паводле выгуку пугу! (Смаль-Стоцкі, Приміт., 165), характэрнага для названых птушак, параўн. таксама: “Крик филина — это слышимое на далеком расстоянии buhu, а его немецкое название — Uhu, Huhu, Puhu” (Птицы, 1, 101). Параўн. ЕСУМ, 4, 626.
Пуга́ч 2 ’пісталет-цацка’, ’той, хто палохае’ (Бяльк.). Запазычанне з рус. пуга́ч ’пісталет-цацка’ (ад пуга́ть ’палохаць’) ці мясцовае ўтварэнне на базе дзеяслова пугаць, гл. пугнуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзюба́сты, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і дзюбаты. Дгюбастая птушка кінулася ў куст. Чорны. На паліцах, Паміж усяго — Ножык з дзюбастым бліскучым лязом. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
драч, ‑а, м.
Невялікая лугавая птушка сямейства пастушковых з характэрным скрыпучыя крыкам; дзяркач 2. На лузе паспешліва заскрыпеў сваім прарэзлівым голасам драч. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пе́начка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Невялічкая пеўчая птушка атрада вераб’іных з зеленавата-бурым апярэннем, якая гняздзіцца звычайна на зямлі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сыч, ‑а, м.
1. Начная і вячэрняя птушка з бурай афарбоўкай сямейства сапраўдных соў.
2. перан. Разм. Маўклівы, пануры чалавек. Сядзіць сыч сычом.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ты́наўка ‘завірушка, птушка Accentor’ (Некр. і Байк.). Параўн. укр. тинівка ‘птушка Prunella Viell.’. Назва выводзіцца ад тын (гл.), іншая назва-укр. дыял. плітнівка ‘тс’ (ЕСУМ, 5, 569).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ка́ня, -і, мн. -і, -яў, ж.
1. Драпежная птушка сямейства ястрабіных, якая жыве на балотах, сырых лугах, крык якой нагадвае слова «піць»; сарыч, канюк.
Плачуць кані над балотам, просяць піць.
2. Назва кнігаўкі ў некаторых мясцовасцях Беларусі (разм.).
Енчыць, як к. на дождж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
інды́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
Вялікая свойская птушка сямейства фазанавых, якую разводзяць для атрымання мяса; самец гэтай птушкі.
◊
Змяняць быка на індыка — памыліцца пры выбары (замест лепшага выбраць горшае).
|| ж. інды́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак.
|| прым. інды́чы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уся́кі, -ая, -ае, займ. азнач.
1. Кожны, любы.
У. раз адно і тое ж.
Усякая птушка сваё гняздо бароніць (прыказка).
2. Розны, усялякі.
Усякія людзі бываюць.
3. У спалучэнні з прыназоўнікам «без», узмацняючы прыназоўнік, азначае: зусім без.
Без усякай мэты.
Без усякіх цяжкасцей.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паску́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; незак. (разм., груб.).
1. Пакідаць пасля сябе бруд, гадзіць.
Добрая птушка ў сваё гняздо не паскудзіць (прыказка).
2. што. Брудзіць, пэцкаць, псаваць.
П. сцены.
3. перан. Рабіць гадасці, шкодзіць.
|| зак. напаску́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)