утыка́ть​II несов., разг. (к уты́кать) уты́каць; (запихивая, заполнять) абтыка́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вса́живать несов., в разн. знач. уса́джваць; (вонзать, втыкать — ещё) утыка́ць, убіва́ць; см. всади́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Стабнава́ць ‘страчыць’, стабнава́нне ‘строчка ў шыцці’ (Байк. і Некр., Нас.). З польск. stebnować ‘страчыць’ (Карскі, Белорусы, 163), якое з ням. steppen ‘прашываць’; параўн. ням. stippen ‘утыкаць’; гл. Брукнер, 515.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

утыка́ть​I несов. (к уткну́ть) разг.

1. (упирать во что-л.) упіра́ць; (втыкать) обл. утыка́ць;

2. (погружать во что-л.) утыка́ць; (прятать во что-л.) хава́ць;

3. перен. (неподвижно устремлять — глаза, взгляд) упіра́ць, утаро́пліваць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абты́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Разм.

1. Натыкаць вакол чаго‑н. Абтыкаць градку палачкамі.

2. Утыкаць чым‑н. якую‑н. паверхню. Абтыкаць падушачку іголкамі.

3. Заканапаціць, абканапаціць што‑н. Абтыкаць сцяну пакуллем.

абтыка́ць ​1, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е.

Незак. да абты́каць.

абтыка́ць ​2, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е.

Незак. да абаткнуць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зарыва́ть несов.

1. зако́пваць; (о животных) зарыва́ць;

2. (прятать, утыкать лицо, голову) хава́ць, утыка́ць; см. зары́ть​ 2.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

утыка́цца I несов.

1. втыка́ться; вонза́ться; вса́живаться;

2. прям., перен. утыка́ться;

1, 2 см. уткну́цца;

3. страд. втыка́ться; вонза́ться; вса́живаться; утыка́ться; см. утыка́ць I

утыка́цца II несов.

1. уменьша́ться в проце́ссе тканья́;

2. страд. вставля́ться в ткань; покрыва́ться сплошь тка́ным узо́ром; украша́ться посре́дством тканья́; см. утыка́ць II

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ты́ркаць 1 ‘тыкаць’ (ТСБМ, Байк. і Некр.), ‘утыкаць што-небудзь вострае’ (Нас.), ‘саджаць’ (Нас., Юрч. СНЛ), ‘закладаць, насаджваць (снапы ў азярод)’ (рагач., калінк., Сл. ПЗБ), ‘засоўваць (грэбень у валасы)’ (рагач., Сл. ПЗБ), ‘бадзяцца, валэндацца’ (Зайка Кос.), тыркаты ‘поркаць, утыкаць’ (Клундук), ты́ркнуць ‘усунуць, тыкнуць’ (Нас.), ‘паказацца, з’явіцца’ (Сцяшк.), тыркану́цца ‘высунуцца’ (Бяльк.), тырну́ць ‘высунуць, выставіць, паказаць’ (Юрч. СНЛ), сюды ж ты́ркаць нос ‘заглядваць’; утыркну́ць ‘уткнуць’, ‘спешна, на хаду падаць што-небудзь’ (Нік., Оч.) — у сувязі з апошнім параўн. харв. tȓk, серб. тр̑к: у тр̑ку ‘на бягу’, тр̏ка ‘беганіна’. Гукапераймальнае (рухапераймальнае) утварэнне ад тырк ‘штоўх, пыр’ (Нас.), ‘тырк’ (Байк. і Некр.), якое можна супаставіць з літ. tùrk‑terėti ‘штурхнуць’ (Буга, Rinkt., 1, 490). Карскі следам за Шахматавым на фоне ўсх.-слав. *trъk‑ разглядае як выпадак т. зв. трэцяга поўнагалосся (Карскі 1, 258) — экспрэсіўна пераўтворанае то́ркаць (Фасмер, 4, 132). Варбат (Исслед., 64) бачыць у рус. ты́рнуть ‘усунуць’ (пры торкнуць, гл.) ступень падаўжэння рэдукцыі ў дзеясловах на ‑*ati і некаторых дзеясловах на ‑*nǫti.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Варо́нка ’адтуліна; лаз на гару, ход у склеп і г. д.’ (Тарн., Маш., Сцяшк. МГ, Жд., 2); ’дупло’ (Шатал.). Укр. воро́нка, рус. воро́нка ’варонка’, ворона́ ’адтуліна ў карме судна, дзе праходзіць руль’, польск. wrona, wronka ’адтуліна ў бочцы’, чэш. vrana, vranka ’тс’, балг. вра́на ’корак, затычка’, серб.-харв. вра̑њ ’затычка ў бочцы’. Прасл. *vorna ’прылада для закрывання і адкрывання пасудзіны (затычка і адтуліна)’; утварэнне ад кораня *u̯er‑: *u̯or‑, які выступае ў прасл. *verti ’адкрываць, закрываць, утыкаць, хаваць’ (параўн. варо́ты) (Фасмер, 1, 354; Міклашыч, 382; Шанскі, 1, В, 167; Брукнер, 632 і інш.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ты́каць¹, -аю, -аеш, -ае; -аем, -аеце, -аюць; незак.

1. у каго-што або чым. Поркаць чым-н., пастукваць.

Т. кіем у зямлю.

2. што. Утыкаць, усоўваць, уводзіць куды-н., у што-н.

Т. кнопкі ў сцяну.

Т. ва ўсе камісіі (перан.).

3. што або чым. Падносіць блізка, паказваць на каго-, што-н.

Т. пальцам у кожную літару.

4. перан., каго-што або кім-чым. Пастаянна напамінаць, гаварыць аб кім-, чым-н., упікаць чым-н., папракаць (разм., неадабр.).

◊

Тыкаць носам (разм., неадабр.) — звяртаць чыю-н. увагу на што-н. (віну, учынак і пад.; звычайна ў грубай форме).

|| зак. ткнуць, ткну, ткнеш, ткне; ткнём, ткняце́, ткнуць; ткні́ і ты́кнуць, ты́кну, ты́кнеш, ты́кне; ты́кні.

|| наз. ты́канне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)