Трэ́нне ‘кастрыца, цвёрдыя адходы пры апрацоўцы валакна’ (Сл. ПЗБ, Трух.). Узыходзіць да *ter‑ьn‑ьje < прасл. *terti > це́рці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гі́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; незак.
1. Спыняць існаванне, разбураючыся, знішчаючыся; знікаць, прападаць. Высока ляцелі іскры, гінула чалавечая праца цэлых пакаленняў, нішчыліся нацыянальныя багацці, скарбніцы культуры. Гурскі. Клубочкі дыму, працэджваючыся праз яловыя лапкі, выбіваюцца на прастор і гінуць у зімнім паветры. Колас. // Паміраць. Гінуць ад кулі. □ Без каманды войска гіне. З нар. / Пра жывёлу, расліны. На галіне Пры даліне Ліст на дрэве марна гіне: Ліст зялёны, ды ўмірае. Колас. Не узыходзіць, А чэзне і гіне насенне, Калі кідае сейбіт яго На каменне. Макаль.
2. перан. Знікаць, рушыцца (пра планы, надзеі і пад.). Надзеі гінуць. □ Гінулі і туманіліся думкі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пляця́н (плешкі) ’агароджа з тонкіх кійкоў, пераплётных вертыкальна паміж жэрдкамі’ (кіраў., ЛА, 4). Да плесці (гл.). Суфікс ‑ан узыходзіць, відаць, да прасл. *‑enь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Размазката́ный ’разбіты ўшчэнт’ (Юрч. СНЛ), мазгата́ць ’біць, разбіваць’, ’стукаць’ (Нас.). Узыходзіць да прасл. *moskotati, *mozgotati (ЭССЯ, 20, 18–19, 92), параўн. маскатаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вестыбуля́рны (апарат) (анат.) ’пераддзвер’е, частка ўнутранага вуха’ (БРС, КТС). Запазычана, відаць, з рус. мовы. Узыходзіць да лац. vestibulum ’пляцоўка перад домам, прысенак’ (Лёхін, 138).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мараха́ніць ’траціць час дарма’ (Бяльк.). Няясна. Магчыма, узыходзіць да рус. морх ’махры’, ’аборкі на рукавах сукенкі’ > ’рабіць махры, аборкі’ > ’займацца непатрэбнай справай’ > ’марнаваць час’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́люх ’ручка касы’ (ДАБМ). Узыходзіць да паток, якое з палюк (гл.). Параўн. рус. пачец ’ручка касы; ручка вясла; драўляны брусок; калок’. Да палёг! (гл.)
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трусца́ ‘густы сняжок’ (Сцяшк. Сл.). Да трусіць ‘сыпаць, церушыць’ (гл.). Паводле Астроўскага (ABSl, 27, 126), узыходзіць да прасл. *tręs‑/*trǫs‑, параўн. польск. trzęsionka ‘дробны дождж’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пераша́нарыць (пырышяпорыты) ’перарыць’, ’расходаваць, растраціць’ (Клім.). Звязана з шапортаць (пры ад’ідэйцы і тарыць ’шукаць, перабіраючы прадметы’), якое узыходзіць да гукапераймання шоргату, шастання шапор‑шапор! (Насовіч, 706).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Акцы́з (Нас.), акцызнік (БРС, Шат., Нас.) запазычана з рускай мовы. Рус. акциз < франц. accise (XVIII ст.) узыходзіць да лац. accisum (да accidere ’падсякаць’) (Шанскі, 1, А, 71–72).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)