наде́жда ж. надзе́я, -дзе́і ж.; (ожидание) спадзява́нне, -ння ср.;
◊
тще́тные наде́жды ма́рныя надзе́і;
сла́бая наде́жда сла́бая надзе́я;
пита́ть наде́жды спадзява́цца;
подава́ть наде́жды падава́ць надзе́і;
ни мале́йшей наде́жды нія́кай надзе́і;
в наде́жде спадзеючы́ся.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тлець, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., тле́е; незак.
1. Гніючы, разбурацца; трухлець, парахнець.
Тлее апалае лісце.
2. Гарэць без полымя; слаба падтрымліваць гарэнне.
Асіна не гарыць, а тлее.
3. перан. Існаваць скрыта, слаба праяўляцца дзе-н. (пра жыццё, пачуцці і пад.).
У душы тлела надзея.
|| наз. тле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
суфлёр, ‑а, м.
Работнік тэатра, які суфліруе акцёрам. Самадзейныя артысты, як правіла, ролі на памяць не вучылі, і ўся надзея была на суфлёра. Губарэвіч. // Разм. Падказчык.
[Фр. souffleur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ілю́зія, і, мн. -і, -зій, ж.
1. Скажонае ўяўленне, уражанне, заснаванае на падмане пачуццяў.
Аптычная і.
2. перан. Надзея на што-н., пазбаўленая рэальных падстаў; мара.
Цешыць сябе ілюзіямі.
3. Праграмны нумар ілюзіяніста (спец.).
|| прым. ілюзо́рны, -ая, -ае (да 1 знач.) і ілюзі́йны, -ая, -ае (да 3 знач.).
Ілюзорны падман пачуццяў.
Ілюзійная праграма.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пату́ха, ст.-бел. потуха ’надзея’ (пач. XVII ст.) запазычана са ст.-польск. potucha ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 134). Параўн. таксама роднаснае польск. otucha ’бадзёрасць’, чэш. tušiti ’прадчуваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зняна́цку ’раптоўна’. Рус. бранск. изненачку. Укр. знена́цька, польск. znienacka, чэш. znenadaja, znenadajky ’нечакана’, славац. znenazdajky ’зразу’, славен. iznenâda, iznenâde, серб.-харв. и̏зненāтке̄, и̏зненāда, изнѐнањено ’нечакана’, балг. изнена̀да ’нечаканая падзея, пачуццё’, макед. изненада ’тс’. Паводле Мартынава–Міхневіча (Маладосць, 1970, 3, 145), Брукнера (665), бел. (і ўкр.) з польск., дзе на месцы *dě‑ (параўн. надзея) фанетычна выступае с. Не выключана і запазычанне ў польск. з укр., бел. Прасл. дыял. jьz‑ne‑na‑dě‑j‑ьk‑y (аддзеяслоўны назоўнік *naděja > nadějьka, гл. надзея).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ту́хнуць¹, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не; тух, ту́хла; незак.
1. Пераставаць гарэць, свяціць; гаснуць.
Агонь тухне.
Свечка тухне.
2. перан. Слабець, памяншацца.
Надзея тухне.
|| зак. пату́хнуць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не; пату́х, -хла, ату́хнуць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не; ату́х, -хла і сту́хнуць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не; стух, -хла.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
те́плиться несов.
1. (гореть) гарэ́ць;
2. перен. тлець;
в нём ещё те́плится наде́жда у ім яшчэ́ тле́е надзе́я (спадзява́нне).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
склада́нчык, ‑а, м.
Разм. Складаны нож. Ножык-складанчык. □ Такога павароту Шура не чакаў, паспешліва вылажыў на дол ножык-складанчык, абоймы з патронамі, лімонку. Навуменка. [Тонік:] — У мяне аставалася толькі адна надзея: выменяць дзягу на свой стары складанчык. Капыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Надзе́жа 1 ’надзея’ (Нас., Сл. ПЗБ), надзёжа (Бяльк., Сл. ПЗБ). Прасл. *nadědja, вытворнае ад *deti, гл. дзець (ст.-слав. деѫдѫ ’кладу’), рус. дыял. надёжа, літар. надежда (Смелае., Фасмер, 3, 37), ст.-рус. надежа, ст.-слав. надеѫда, балг. надежда, макед. надеж. Параўн. надзёя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)