пе́рыць, -ру, -рыш, -рыць; незак.
1. 3 сілай удараць, біць па чым-н. ці ў што-н.
П. нагой у дзверы.
П. кіем па спіне.
2. што. Выбіваць што-н. пранікам.
Жанчыны перылі бялізну.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыту́пнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Стукнуць, ударыць нагой аб падлогу, зямлю. Мірон Якімавіч прытупнуў пару разоў, абтрасаючы валёнкі. Хадкевіч. Духавы аркестр урэзаў «Кракавяка», і Тхорык з імпэтам узмахнуў вольна рукою, прытупнуў ботамі. Кулакоўскі. // Станцаваць. Здаецца, паехаў бы дадому ды так прытупнуў на чыім-небудзь вяселлі, каб аж падэшвы ў ботах паадставалі. Дайліда. // Тупнуць нагой, выказваючы свой гнеў, абурэнне. — Няпраўда. Н-няпраўда! — аж прытупнула нагой дзяўчынка. Савіцкі. Дырэктар быў не такі. Ён і накрычыць, калі трэба, і нагой прытупне. Але варта таму ж Апанасу ці каму-небудзь іншаму папасціся яму на вочы праз некалькі хвілін, як ён на ўсё забываў. Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ту́паць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. Стукаць, біць нагой (нагамі) аб зямлю, падлогу і пад.
Т. нагамі.
2. Хадзіць (разм.).
Маці тупала каля печы.
|| аднакр. ту́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1 знач.).
|| наз. ту́панне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
крывы́, -а́я, -о́е.
1. Выгнуты, не прамы.
Крывая дошка.
К. цвік.
Крывога дрэва не выпрастаеш (прыказка).
2. Ненармальны, пакалечаны (пра часткі цела).
Крывая рука.
3. 3 пашкоджанай нагой (нагамі); кульгавы (разм.).
|| наз. крывізна́, -ы́, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рассіпе́цца, ‑сіплюся, ‑сіпішся, ‑сіпіцца; зак.
Разм. Пачаць моцна і доўга сіпець. Я штурхнула .. [гусака] нагой: рассіпеўся тут яшчэ! Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шорг, выкл. у знач. вык.
Разм. Ужываецца паводле знач. дзеясл. шоргаць — шоргнуць. Сядзеў ціхенька, а потым — шорг нагой.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адапхну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., каго-што.
1. Штуршком адсунуць, аддаліць.
А. нагой крэсла.
2. Моцна напіраючы, адціснуць, прымусіць адысці.
Ён адапхнуў мяне і стаў наперадзе.
|| незак. адпіха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і адпі́хваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Наўспя́чча з няясным значэннем, тлумачыцца як ’выкінуць нагамі’ (Растарг.). Магчыма, да выспятак ’удар нагой’ (гл.), параўн. укр. ўспятки ’абцасы’, або да іншага дэрывата ад пята, пятка, што значыў хутчэй за ўсё ’выбрык, удар нагой назад (напр., у каня)’ (*ус‑пятье?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засячы́ся і засе́кчыся, ‑сячэцца; пр. засекся, ‑лася; зак.
Параніць нагу, зачапіўшы яе на хаду другой нагой (пра каня). Конь засекся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трохно́гі, ‑ая, ‑ае.
На трох нагах, ножках. Трохногі столік. // З адной (з чатырох) пашкоджанай або зламанай нагой, ножкай. Трохногае крэсла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)