◎ *Накапу́зіцца, накапу́зытыся ’мець выгляд хваравітага чалавека з пахіленай набок галавой’ (драг., Нар. словатв.). Відаць, ад капу́за ’вялікая шапка’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
збо́чыцца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца; зак.
Разм. Стаць бокам, нахіліцца набок. Танк, атрымаўшы ўдар, збочыўся, прапоўз метраў дваццаць і стаў. Дудо.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
На́бак ’набок’ (Байк. і Некр.), ’у бок’ (Нас.), на́‑бак: набак шапачки не носишь? (дзісн., Дзмітр.). З на + бок, гл. бок.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Набякрэ́нь ’набок, набакір’ (Сцяшк.). Магчыма, запазычана з рус. набекре́нь, дзе лічыцца зрашчэннем прыназоўніка на са склонавай формай назоўніка бекрень ’бок’, гл. КЭСРЯ, 280.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перакулі́ць, -улю́, -у́ліш, -у́ліць; -у́лены; зак. (разм.).
1. каго-што. Перавярнуць уверх дном, нізам або паваліць набок, на спіну.
П. човен.
2. каго-што цераз каго-што. Нагнуўшы, перакінуць цераз каго-, што-н.
П. цераз борт.
3. што. Выпіць да дна.
П. чарку.
|| незак. пераку́льваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
успу́хлы, ‑ая, ‑ае.
Які ўспух. А мне, калі я яшчэ раз зірнуў на яго звернуты набок нос і ўспухлую губу, свет не мілы. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нама́ґір ’набакір, набок’, на мигер ’тс’ (ТС), намагірыць ’адзець набакір’ (там жа). Відаць, набакір, пераробленае пад уплывам магерка ’валяная з воўны шапка’ (гл.), што ад венг. magyar ’венгр’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дагна́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад дагнаць.
2. у знач. прым. Даведзены якраз па мерцы, па форме. Мундзір дагнаны, як уліты, А кепка ссунута набок. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скасабо́чаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад скасабочыць.
2. у знач. прым. Скрыўлены, пахілены набок. На даху гонта сатлела, сям-там пазадзіралася. Ледзь трываюць скасабочаныя парканчыкі. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ По́бак ’побач’ (Шат.; шальч., Сл. ПЗБ), набок ’паўзбок’ (ТС). Укр. побік, разм. обок, польск. obok, pabok ’побач’. Ад */?о boku ’пры боку’ (гл. бок), параўн. позаду ’ззаду’ (ТС), польск. pozad ’тс’ (Банькоўскі, 2, 643). рус. позадь ’ззаду’ ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)