Туз 1 ‘старшая ў сваёй масці ігральная карта’ (ТСБМ, Нас., Пятк. 3, Бяльк., Янк. БП, Вруб.), перан. ‘таўсцяк; багаты чалавек, уплывовая асоба’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк.): наеўся, як туз (рэч., Ліцв.). З польск. tuz, якое з с.-в.-ням. tûs, dûs ‘туз’; мяркуецца, што першапачаткова з ням. Daus ‘двойка’ ў гульні ў косці з двума вочкамі, параўн. ід. tejz, tojz ‘туз’, потым назва перайшла на гульню ў карты < ст.-франц. daus, франц. deux < нар.-лац. duōs ‘два’, ‘двойка’ (Брукнер, 585; Фасмер, 4, 115; Арол, 4, 114; ЕСУМ, 5, 669).
Туз 2 ‘вымова, спагнанне з бойкай’ (Нас.): даць туза́ ‘моцна пабіць, адлупцаваць’ (Некр. і Байк.), параўн. укр. туз ‘удар, штуршок’, рус. валаг. туз ‘моцны ўдар’ (СРНГ), польск. tuzy ‘удары’, ‘бойка, лупцоўка’, ‘шышка’, poszedł z nim w tuzy ‘ўзяліся за ілбы’. Дэвербатыў ад ту́заць (гл.), магчыма, другасна набліжаны да папярэдняга слова (‘ход тузом’?). Сюды ж туза́нікі ‘частыя спагнанні’, туза́нка ‘лаянка з бойкай’, туза́ла, туза́н ‘строгі чалавек, які любіць спаганяць’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
драньёI ср.
1. дра́нне, -ння ср., рва́нне, -ння ср., раздзіра́нне, -ння ср.;
2. дра́нне, -ння ср., здзіра́нне, -ння ср.; вырыва́нне, -ння ср.;
3. біццё, -цця́ ср., лупцава́нне, -ння ср., лупцо́ўка, -кі ж.;
4. дра́нне, -ння ср., шарава́нне, -ння ср.;
5. дра́нне, -ння ср., дра́панне, -ння ср.;
6. дра́нне, -ння ср.; см. драть 1, 2, 4, 6, 7.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
трёпка ж.
1. (действие) трапа́нне, -ння ср., дра́нне, -ння ср.; бузава́нне, -ння ср.; ля́панне, -ння ср., паля́пванне, -ння ср.; см. трепа́ть 2, 4, 5, 6;
2. (побои) разг. лупцо́ўка, -кі ж., біццё, -цця́ ср.; (нагоняй) наганя́й, -ня́ю м.; чос, род. чо́су м., дыхт, род. ды́хту м.;
◊
зада́ть (дать) трёпку (кому-л.) даць ды́хту (чо́су) (каму-небудзь);
трёпка не́рвов ту́занне не́рваў; ад’яда́нне вантро́баў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)