◎ По́дкур ’памост на дрэве, на які ставяцца вуллі для пчол’ (Некр.; Мат.; Сл. ПЗБ), ’драўляны памост вакол бортнага дрэва, што ахоўваў борць ад мядзведзяў’ (ЭБ), ’дымар’ (ЛА, 1). Рус. подку́р ’памост, пад якім раскладаецца дымнае вогнішча’, пас)- курыць ’пусціць дым, каб выгнаць пчол’ (Сл. ПЗБ): перш чым забірацца на памост з вуллямі, пад ім раскладалі дымнае вогнішча, каб адагнаць пчол. Да курыць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́гніска ’вогнішча, касцёр, месца, дзе быў касцёр’ (Яшк., гродз., Шат., З нар. сл., навагр.); ’дрыгвяністае балота’ (Яшк., гродз.). Запазычанне з польск. ognisko ’вогнішча’, на што ўказвае суф. ‑isko (гл. Арашонкава, Весці АН БССР, 1963, 2, 85 і наст.; Гіст. лекс., 100). Значэнне ’дрыгвяністае балота’ у польск. мове не зафіксавана; яно, відаць, развілося на беларускай глебе. У семантычных адносінах параўн. выжара ’выгараўшая яма ў торфе’; ’багністае балота’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кугі́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Ствараць гукі, падобныя на «ку-гі», «ку-гі». Дзятва гойсала, кугікала і круцілася ля вогнішча. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кыш і кш, выкл.
Выкрык, якім адганяюць курэй, птушак. [Антось] устаў, выцягнуў з вогнішча галавешку і запусціў ёю ў сароку. — Кыш, каб ты здохла!.. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
плуга́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак.
Разм. Працаваць на ворыве з плугам. Згарэў даўно ля вогнішча плашч, тады, калі Раман першы раз плугарыў ноччу. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
е́льнік, ‑у, м.
1. Яловы лес. Недзе ў гушчары маладога ельніку спявалі дразды. Новікаў.
2. зб. Насечаныя яловыя лапкі або дровы. Накласці ельніку ў вогнішча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непрыту́льна,
Разм.
1. Прысл. да непрытульны.
2. безас. у знач. вык. Без утульнасці, камфорту. Нудна і непрытульна было ў лесе без вогнішча. Вільгаць пранізвала косці. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазато́птваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.
1. каго-што. Затаптаць, патаптаць усё, многае; падушыць нагамі, капытамі ўсіх, многіх.
П. сляды.
Каровы пазатоптвалі куранят.
2. што. Загасіць усё, многае, наступаючы нагамі.
П. вогнішча.
3. што ў што. Топчучы, умяць унутр чаго-н. усё, многае.
П. акуркі ў пясок.
4. што. Забрудзіць слядамі ўсё, многае (разм.).
Пазатоптвалі падлогу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шарша́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
Тоўстая і доўгая іголка. Зноў збіраемся ля вогнішча, глядзім, як дзядзька Ігнат шаршаткай сшывае аброць, і чакаем. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
варэ́йка, ‑і, ДМ ‑рэйцы; Р мн. ‑рэек; ж.
Абл. Гліняная пасудзіна, у якой вараць страву; гаршчок. Вогнішча абстаўлена чыгункамі, кацялкамі і варэйкамі, у якіх булькоча.. страва. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)