распусти́ть сов., в разн. знач. распусці́ць, мног. параспуска́ць;

распусти́ть са́хар в воде́ распусці́ць цу́кар у вадзе́;

распусти́ть ученико́в на кани́кулы распусці́ць ву́чняў на кані́кулы;

распусти́ть коми́ссию распусці́ць камі́сію;

распусти́ть ребёнка распусці́ць дзіця́;

распусти́ть во́лосы распусці́ць валасы́;

◊

распусти́ть ню́ни разру́мзацца, распусці́ць ню́ні;

распусти́ть го́рло (гло́тку) распусці́ць го́рла;

распусти́ть слю́ни распусці́ць слі́ну, раскі́снуць;

распусти́ть язы́к распусці́ць язы́к.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

забаўля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., каго-што.

Весяліць, пацяшаць чым‑н. цікавым, забаўным. [Лабановічу] было надзвычайна вісела, язык развязаўся, ён забаўляў паненак; яны слухалі і смяяліся. Колас. [Эдвард Лявэр] узяў дзіця на рукі, прытуліў да сяк, падняў яго высока на руках, пачаў усміхацца, забаўляць дзіця, цмокаць яму губамі. Чорны. // Займаць гаворкай, адцягваць увагу ад чаго‑н. — Не забаўляй, вон з поля! — крычыць высокі. — Чаго зубы загаворваеш!.. Галавач. // Даглядаць, няньчыць. Цэлы дзень забаўляла бабка ўнучку.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

укараці́ць, ‑рачу, ‑роціш, ‑роціць; зак., што.

1. Зрабіць карацейшым, меншым па даўжыні; пакараціць. Укараціць рукаў. Укараціць сукенку. □ [Захарчанка] сам пасадзіў сына ў сядло, укараціў страмёны. Беразняк. Збочыўшы з дарогі, што ішла ўздоўж рэчкі, Андрэйка хацеў укараціць шлях да дзядзькі Марціна. Кавалёў.

2. Скараціць, паменшыць тэрмін, перыяд, час чаго‑н. — Зусім [маці] слабая, — страпянуўся Прыходзька. — Фашысты ёй укарацілі жыццё. Гурскі.

•••

Укараціць (падкараціць) язык каму — прымусіць каго‑н. менш балбатаць, гаварыць, быць менш дзёрзкім.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Спада́р ‘гаспадар’ (Нас.), ‘госпад’, ‘гаспадар, пан’ (Стан.) сучасныя ветлівыя звароты спада́р, спада́рыня (ТСБЛМ; Беларусіка, 19, 224), ст.-бел. сподарь (Станкевіч, Язык, 651; Карскі, 1, 372), спадарыня (Ст.-бел. лексікон). Укр. спода́рь ‘тс’. З гаспадар з адсячэннем га‑; параўн. спажа. Этапы адпадзення фіксуюцца ў ст.-бел. осподарь (1407), сподарь (1489), оспоже (1489), гл. Карскі 1, 371–372. Параўн. спада́рка ‘гаспадарка’ (навагр., Сл. рэг. лекс.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тата́рак ’бадзяк, пустазелле’ (Сцяшк.), сюды ж, магчыма, тата́рнік ’Garduus tomentasus’ (?) (“близ дорог”, Меер Крыч.). Укр. тата́рни́к ’чартапалох’, дыял. ’бадзяк палявы’, рус. тата́рин, тата́рник ’чартапалох; асот’. Ад тата́рын, тата́ры (гл.) з матывацыяй ’небяспечны’, ’шкодны’, ’непрыемны’, што адлюстроўвае калючасць раслін. У аснове намінацыі этнонім з пераносным значэннем ’не свой, чужы’, гл. Беразовіч, Язык и трад. культура, 409. Параўн. таксама ЕСУМ, 5, 527.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

развяза́цца, ‑вяжуся, ‑вяжашся, ‑вяжацца; зак.

1. Распусціцца, разысціся (пра канцы чаго‑н. звязанага). Але вось праз акно бачу, ідзе ў праўленне жанчына. Ідзе так хутка, што нават белая хустка на галаве развязалася, і вецер канцы яе заносіць на плечы. Пестрак. У Сцёпкі ў калідоры, перад самым выхадам ужо, развязалася абора ад лапця. Пальчэўскі. // Вызваліцца ад вяровак, завязак і пад., распакавацца. Пакет развязаўся. Мяшок развязаўся. □ Глянула Назарыха і абамлела. Што ж гэта? Яе вузельчык развязаўся, а ў Міхасёвай руцэ жмут чырвоненькіх паперак. Б. Стральцоў.

2. перан.; з кім-чым. Разм. Парваць сувязь з кім‑, чым‑н., вызваліцца ад каго‑, чаго‑н. Люба патрабавала, каб Генадзь хутчэй развязаўся з Вікторыяй. Сабаленка. Якаў хацеў сказаць, што ён ужо развязаўся з зямлёй, але гэта было б падобна на пахвальбу. Чарнышэвіч.

3. перан. Разм. Прыйсці да развязкі, вырашыцца. Плячысты дымаўскі дзяцюк .. дастаў капшук і рыхтаваўся закурыць, думаючы, мусіць, што справа развяжацца мірным спосабам. Крапіва.

•••

Язык развязаўся (развяжацца) гл. язык.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́валіць I сов.

1. в разн. знач. вы́валить;

в. седака́ з сане́й — вы́валить седока́ из сане́й;

наро́д ~ліў з клу́ба — наро́д вы́валил из клу́ба;

2. вы́ложить, вы́сыпать;

~ліў на стол усё, што было́ ў кішэ́ні — вы́ложил (вы́сыпал) на стол всё, что бы́ло в карма́не;

3. разг. вы́сунуть;

язы́к ~ліў — язы́к вы́сунул

вы́валіць II сов. (сукно) вы́валять, сваля́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

до́ўгі

1. дли́нный;

д. шлях — дли́нный путь;

~гая суке́нка — дли́нное пла́тье;

2. (во времени) до́лгий, дли́тельный, продолжи́тельный; дли́нный;

д. час — дли́тельное (продолжи́тельное) вре́мя;

д. дзень — до́лгий (дли́нный) день;

◊ д. язы́к — дли́нный язы́к;

~гія ру́кі — дли́нные ру́ки;

д. рубе́ль — дли́нный рубль;

~гая пе́сня — до́лгая пе́сня;

адкла́дваць у ~гую скры́нку — откла́дывать в до́лгий я́щик;

~гая гісто́рыя — дли́нная исто́рия

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прытрыма́ць сов.

1. (поддерживая, не дать упасть) придержа́ть;

2. (приостановить, замедлить движение) придержа́ть, попридержа́ть, приудержа́ть;

п. ко́ней — придержа́ть (попридержа́ть, приудержа́ть) лошаде́й;

3. (приостановить, отсрочить что-л.) задержа́ть;

абло́жныя дажджы́ ~ма́лі жніво́ — обложны́е дожди́ задержа́ли жа́тву;

4. (приберечь, не пустить в оборот) придержа́ть, попридержа́ть;

п. я́блыкі да вясны́ — придержа́ть (попридержа́ть) я́блоки к весне́;

◊ п. язы́к — придержа́ть язы́к

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паваро́чвацца несов.

1. в разн. знач. повора́чиваться; (поворачивать голову, туловище в какую-л. сторону — ещё) обора́чиваться; см. павярну́цца 1;

2. разг. (быстрее что-л. делать) повора́чиваться;

хутчэ́й ~вайся! — скоре́е повора́чивайся!;

3. страд. повора́чиваться; обора́чиваться; обраща́ться; наклоня́ться; употребля́ться, испо́льзоваться; перевора́чиваться; см. паваро́чваць 2-6;

4. разг. (пребывать) находи́ться, обрета́ться;

◊ язы́к не ~ваецца сказа́ць — язы́к не повора́чивается сказа́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)