шпіг, ‑у, м.
Разм. Прасоленае падскурнае свіное сала (у кавалках). У Віктара засталіся тры сухары і невялікі шкуматок шпігу. Навуменка.
[Польск. szpik ад ням. Speck.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Трох- — першая частка складаных слоў трохгадо́вы, трохго́ддзе, трохмоўны, трохдзённы, трохсо́ты, трохчле́н і пад. (ГСБМ, Некр. і Байк.), трохро́жкі ‘вілы’ (ЛП), трохро́жка ‘рогі лася, прыстасаваныя пад вешалку’ (ТС). Паводле Станкевіча (Зб. тв., 2, 171), “штучная форма” Р. скл. ад тры (гл.) на месцы старой формы трый, якая дала тры — форму Р. скл., што “заўсёды засталася ў словах складаных, а ў нескладаных вельмі рэдка”, гл. трысцен, трыножак і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трайцве́т ’фіялка трохколерная, браткі’ (Шмярко), тройцве́ткі (трои‑цвѣтки) ’сінюха, Polemonium coeruleum L.’ (Меер Крыч.). Параўн. трава́ трыцве́тная ’фіялка, браткі’ (Кіс.), гл. тры, цвет.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трая́чка ‘грашовы знак вартасцю ў тры рублі’ (ТСБМ, Бяльк.), трыя́чка ‘тс’ (Бяльк.), троя́чка ‘трохрублёўка’ (ТС). З рус. троячка ‘тс’, памянш. ад траяк, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Траі́ ’тры’ (ваўк., Сл. ПЗБ). Балтызм, параўн. літ. trejì ’трое’. Сюды ж траёх ’трое’ (шальч., Сл. ПЗБ) пад уплывам трох, польск. trzech ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ара́ць, ару, арэш, арэ; аром, араце; незак. што і без дап.
Апрацоўваць зямлю плугам. Араць на зіму. □ Хто тры разы арэ, той тры снапы бярэ. Прыказка. Каб свінні рогі, арала б дарогі. Прыказка. Як ні ары, абы чорным дагары. Прымаўка. Ой, пайду я лугам, лугам, Дзе мой мілы арэ плугам. З нар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падпе́чны, ‑ая, ‑ае.
Які знаходзіцца пад печчу. Прыгнуўшыся ў тры пагібелі,.. [Адэля] прапаўзла падпечным ходам і апынулася ў цёмнай, цеснай каморы. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пратэ́са, ‑ы, ж.
Тое, што і харугва. Паперадзе мужчыны неслі тры пратэсы, за імі следам ішоў поп у пазалочанай рызе. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́кат, ‑а, М ‑каце; мн. какаты́, ‑о́ў; м.
Абл. Адгалінаванне (адно або некалькі) ад асноўнага ствала дрэва. Дуб на тры какаты.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адгрузі́ць, ‑гружу, ‑грузіш, ‑грузіць; зак., што.
Пагрузіўшы, падрыхтаваць да адпраўкі. У гэтым месяцы завод павінен адгрузіць Індыі тры плоскашліфавальныя станкі. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)