грузі́ла, ‑а, н.
Груз (кавалачак волава, камень і пад.), які прымацоўваецца да вуды або сеткі для лепшага апускання іх у ваду.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́важыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак., што.
1. Узважваючы, вызначыць вагу. Выважыць гару.
2. Выцягнуць, вывернуць што‑н. вагай. Выважыць пень, камень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
руст, ‑а, М ‑сце, м.
Спец. Камень з груба абчасанай ці выпуклай знешняй наверхняй, які скарыстоўваецца пры кладцы і абліцоўцы будынкаў.
[Ад лац. rusticus — грубы, неапрацаваны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кара́л, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Марская жывёліна, якая жыве нерухомымі калоніямі на скалах; род паліпаў.
2. Вапнавае адкладанне некаторых відаў гэтых жывёлін — чырвоны, ружовы або белы камень, які пасля апрацоўкі выкарыстоўваецца як упрыгожанне.
Пацеркі з каралаў.
|| прым. кара́лавы, -ая, -ае.
Каралавыя рыфы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абалва́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены; зак., каго-што (разм.).
1. Груба, зболыпага абчасаць што-н., падрыхтаваць для далейшай апрацоўкі.
А. камень.
А. бервяно.
2. Паспешліва, абы-як падстрыгчы (жарт.).
А. хлопца.
3. Абдурыць, ашукаць.
А. слухачоў.
|| незак. абалва́ньваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. абалва́ньванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
саштурхну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., каго-што.
Штурхнуўшы, зрушыць з месца.
С. камень з дарогі.
С. з моста ў рэчку (зверху ўніз).
|| незак. сашту́рхваць, -аю, -аеш, -ае і саштурхо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. сашту́рхванне, -я, н. і саштурхо́ўванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Патае́нь ’вялікі камень, якога не відаць з зямлі’ (КЭС, лаг.). Уласна беларускае. Да таіць, патаемны (гл.). Аб суфіксе -ень гл. Сцяцко, Афікс. наз., 99–100. Сюды ж патайнік ’тс’ (іўеў, Сл. ПЗБ), роднасным да якога з’яўляецца рус. арханг., сіб. потайник ’падводны камень; града, грыва падводных камянёў, нябяспечная для караблёў’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Турку́с ‘непразрысты каштоўны камень, біруза’ (Ласт.), ст.-бел. туркусъ, туркосъ ‘тс’ (1541 г.), туркусовый ‘блакітны, бірузовы’ (ГСБМ). Запазычана са ст.-польск. turkus ‘тс’, якое з ням. Türkis ‘тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 142); апошняе з франц. субстантываванага turquoise ад turguois ‘турэцкі’, г. зн. ‘турэцкі каштоўны камень’ (Duden. Etymologie, 872).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пролете́ть сов., в разн. знач. праляце́ць;
пролете́ть по во́здуху праляце́ць у паве́тры;
ка́мень пролете́л у меня́ над голово́й ка́мень праляце́ў у мяне́ над галаво́й;
пролете́л курье́рский по́езд праляце́ў кур’е́рскі цягні́к;
зима́ пролете́ла зіма́ праляце́ла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мажджэ́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак., што.
Разм. Драбіць, таўчы; раздрабляць. Зразумела, што [у будаўнікоў] было і начынне: кувалдачкі, каб разбіваць, мажджэрыць камень, кельмы. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)