начака́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Доўга прачакаць. Начакацца адказу. □ Мужчыны дзень пры дні выязджалі ў поле, бо начакалася зямля за зіму плугоў. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазыча́льнік, ‑а, м.
Той, хто дае грошы ў пазыку. Час мінаў, вярнуць пазыку князь не мог, зямля так і засталася ў пазычальніка. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стальма́ства, ‑а, н.
Разм. Рамяство, занятак стальмаха. Можа б ён [Стальмаховіч] і лепш выйграў, каб толькі стальмаствам заняўся, але што ж, зямля цягне. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пусты́р ’абложная зямля; незасеянае месца’ (ДАБМ, ТСБМ, Цых.), ’голае поле’ (брасл., Сл. ПЗБ); сюды ж пусты́рнік ’пустка’: у нас і добрая зямля, і пусты́рнікі (светлаг., Мат. Гом.). Ад пусты́ (< *pustъ), паралелі: рус. пусты́рь ’закінуты куток, пусташ’, серб.-харв. пу̀стара ’пусташ, стэп’, ст.-прус. paustre ’пусташ, дзікае месца’, параўн. таксама Мартынаў, Этимология–1982, 9.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
раскі́снуць, -ну, -неш, -не; раскіс, -сла; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пад дзеяннем вільгаці, вады ператварыцца ў вязкае месіва, размокнуць, разбухнуць.
Зямля раскісла.
Боты раскіслі.
2. перан. Расслабіцца, разамлець (ад гарачыні, выпіўкі і пад.).
Р. на сонцы.
Выпіў шклянку і раскіс.
3. перан. Паддацца залішняй чуллівасці.
|| незак. раскіса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Жаўква́ ’жоўты пясок, пясчаная зямля пад глебай’ (глуск., Янк. III), жо́лква ’жоўты пясок’ (Лексіка Пал., 100), жаўкле́ц ’жоўты пясок, пясчаная зямля’ (слаўг., Яшкін, 64). Паводле Брукнера (665), польск. тапонім żółkiew (параўн. укр. уласнае імя Жо́вква) да жо́ўкнуць (гл.). Як і ў жо́ўкнуць, жо́ўклы, тут адбылася семантычная кантамінацыя з жо́ўты (гл.). Параўн. жаўкры́нец, жаўтапёс, жаўця́к 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Таліна́ ’праталіна’ (ТС; беласт., Сл. ПЗБ), та́ліна ’мясціна, дзе сышоў снег’ (Варл.), толына́ ’праталка’ (Сл. Брэс.), та́леніна ’зямля, што паказваецца з-пад снегу’ (Арх. Федар.). Укр. талина́ ’расталая санная дарога’, польск. дыял. talina ’плеш на полі, пустое месца, дзе загінула збожжа’, славен. talina ’адталая зямля’. Утворана пры дапамозе суф. ‑ina ад *talъ, гл. талы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
завільгатне́ць, ‑ее; зак.
Пакрыцца, насыціцца вільгаццю, зрабіцца вільготным. Шыбы завільгатнелі. □ Па траву лягла раса. Яна была такая густая, што зямля ад яе завільгатнела. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ссе́сціся, ссядзецца; зак.
1. Выпасці ў выглядзе асадку з раствору.
2. Збегчыся, стаць карацейшым (пра матэрыял, тканіну).
3. Стаць больш шчыльным, цвёрдым. Зямля сселася.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пустадо́лле ’абложная зямля’ (ДАБМ, камент., 858). Да пусты́ (гл.) ’незаняты, незасеяны’ і дол ’нізіна’, або, хутчэй, да до́ля ’частка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)