Verbum

анлайнавы слоўнік

і́канне ², ‑я, н.

Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл. ікаць ².

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

і́канне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. ікаць, а таксама гукі гэтага дзеяння.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ёкаць ’ёкаць’ (БРС, ТСБМ), ’ікаць’ (Нас., Шат., Касп., Бяльк., Яруш., Гарэц.), рус. ёкать (у розных значэннях). Гукапераймальнае (рус. ёк‑ёк). Відавочна, не звязана з ікаць (гл.). Апошняе, магчыма, кантамінавалася з ёкаць (параўн. асноўнае значэнне бел. ёкаць).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Кнігікуўка ’кнігаўка’ (Нар. сл.). Утворана ад дзеяслова кнігікаць (кнігай‑ікаць) (SP, 1, 50).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мятла́, -ы́, мн. мётлы і (з ліч. 2, 3, 4) мятлы́, мёцел і мётлаў, ж.

Прадмет гаспадарчага ўжытку для падмятання ў выглядзе насаджанага на палку пучка звязаных галінак.

◊

Ікаць мятлой (разм.) — груба выдаляць каго-н.

Пад мятлу (вымесці, вычысціць, з’есці) (разм.) — начыста, без астатку.

|| памянш. мяцёлка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

І́кавіца ’ікаўка’ (Мат. Гом.). Балг. ика́вица, макед. икавица. Прасл. утварэнне з суф. ‑vica ад *jьkati (гл. ікаць). Трубачоў, Эт. сл., 8, 216. Параўн. ікаўка, ікотка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ік ₁ прысл. (Бяльк., Шат.), смал. ик. Гл. як.

Ік ₂ прым. (Шат., Жд. II), зах.-бранск. ик. Пратэтычнае і‑. Гл. к.

Ік ₃ ’пра іканне’ (мсцісл., Нар. лексіка, 176). Ад ікаць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Іко́тка (Нас., Касп., Мат. Гом.). Рус. ико́тка, дыял. смал., пск. ико́тка. Утварэнне з суф. ‑k‑a ад *jьkota, якое Трубачоў (Эт. сл., 8, 216–217) лічыць прасл. вытворным ад *jьkati (гл. ікаць) + суф. ‑ota. Параўн. ікавіца, ікаўка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

рыга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Разм.

1. Вывяргаць ротам прынятую ежу; ванітаваць. Незнаёмы ляжаў, скурчыўшыся абаранкам, часта, надрыўна рыгаў. Асіпенка. // перан.; чым. Выкідваць, вывяргаць (полымя, агонь і пад.). У .. [гаспадара] ёсць такая палка, якая рыгае агнём... І калі той агонь пападае ў каго, той памірае на месцы... Сачанка.

2. Моцна ікаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

І́каўка (ТСБМ, Нас., Касп., Шат., Гарэц., Мал., Грыг.), і́калка (Мат. Гом.). Рус. зах.-бранск. ика́лка, укр. і́кавка, ги́кавка, польск. ikawka, в.-луж. hikawka, серб.-харв. и́кāвка. Ад *jьkati (гл. ікаць) з суф. ‑ъka ў прасл. Трубачоў, Эт. сл., 8, 216. Параўн. ікавіца, ікотка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)