хру́пнуць

‘трэснуць, хруснуць’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. хру́пну хру́пнем
2-я ас. хру́пнеш хру́пнеце
3-я ас. хру́пне хру́пнуць
Прошлы час
м. хру́пнуў хру́пнулі
ж. хру́пнула
н. хру́пнула
Загадны лад
2-я ас. хру́пні хру́пніце
Дзеепрыслоўе
прош. час хру́пнуўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

лу́знуць

‘ударыць каго-небудзь; трэснуць, патрэскацца’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. лу́зну лу́знем
2-я ас. лу́знеш лу́знеце
3-я ас. лу́зне лу́знуць
Прошлы час
м. лу́знуў лу́знулі
ж. лу́знула
н. лу́знула
Загадны лад
2-я ас. лу́зні лу́зніце
Дзеепрыслоўе
прош. час лу́знуўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

затрашча́ць і затрашчэ́ць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак.

Пачаць трашчаць, трашчэць. // Трэснуць; пратрашчаць, пратрашчэць. Тэлефон суха затрашчаў і раптам сціх. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

трэсь, выкл. у знач. вык.

Разм. Ужываецца паводле дзеясл. трэснуць (у 2 знач.). [Лабановіч:] — І раптам лейцы — трэсь! Толькі пончыкі ў маіх руках засталіся. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тре́снуть сов.

1. прям., перен. трэ́снуць, ло́пнуць;

тре́снула суха́я ве́тка трэ́снула суха́я галі́нка;

предприя́тие тре́снуло прадпрые́мства ло́пнула;

2. (сильно ударить) прост. трэ́снуць, сту́кнуць;

◊

хоть тре́сни хоць трэ́сні (ло́пні);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ко́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

Разм.

1. што. Стукнуўшы, разбіць. Кокнуць талерку. Кокнуць яйцо. // без дап. Трэснуць, лопнуць. Шклянка кокнула.

2. каго. Забіць, знішчыць. — А гэта не зброя? Сем паліцаяў кокнем, вось табе сем вінтовак. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разбі́цца, разаб’ю́ся, разаб’е́шся, разаб’е́цца; разаб’ёмся, разаб’яце́ся, разаб’ю́цца; разбі́ся; зак.

1. Раскалоцца ад удару, трэснуць, распасціся на часткі.

Шклянка разбілася.

Самалёт разбіўся.

2. перан. Расстроіцца, разбурыцца.

Разбіліся планы.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раздзяліцца на часткі, групы.

Р. на атрады.

4. Пашкодзіць, разбіць сабе да крыві частку цела пры падзенні, удары або забіцца насмерць.

Р. насмерць.

|| незак. разбіва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ба́цнуть сов., однокр., разг.

1. (резко прозвучать) тра́хнуць, ба́хнуць, ля́снуць, трэ́снуць;

2. (ударить) ба́цнуць; обл. ву́рзнуць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Рэ́пацца ’трэскацца, лопацца’ (ТСБМ), рэпыцца ’тс’ (Яўс.). Укр. репатися ’трэскацца, лопацца’, репнути ’трэснуць, лопнуць’, рус. репаться ’тс’. Гл. рэпаны.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Трэ́шчыцца ‘ўглядацца’ (Юрч. СНЛ). Відаць, першапачатковае значэнне ‘шырока раскрываць, вылупліваць, вытрэшчваць вочы’, гл. вы́трашчыць. Слова з праблемнай этымалогіяй, параўн. рус. таращить (глаза) ‘напружана ўглядацца’, для якога Фасмер (4, 23) дапускае сувязь з трахнуть ‘стукнуць, трэснуць’, гл. трахаць. Борысь (720) на аснове чэш. třeštit ‘шалець, выходзіць з сябе’, ‘вылупліваць вочы’, дыял. treščit ‘стукаць’, ст.-чэш. treščiti ‘грукаць, трашчаць, лятаць з трэскам’, славац. trieštiť ‘разбіваць’, харв. і серб. старое trieštiť ‘трэснуць, ударыць (пра гром)’, славен. treščiti ‘выклікаць трэск, грукат’, ‘стукаць (пра маланку)’, ‘кідаць раптоўна, шпурляць’ мяркуе, што першаснае значэнне магло быць ‘адкрываць з трэскам’ (вобразна і пра вочы). Гл. трашчаць, трэснуць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)