зіхатлі́вы, -ая, -ае.
Які блішчыць, ззяе пералівістым святлом, напоўнены яркім ззяннем, бляскам.
Зіхатлівае сонца.
Стаяла зіхатлівая раніца.
Зіхатлівая прыгажосць (перан.).
|| наз. зіхатлі́васць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бязро́сны (без росы) безро́сный;
~ная ра́ніца — безро́сное у́тро
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бязро́сны, ‑ая, ‑ае.
Без расы. Раніца наступнага дня выдалася бязросная, і Аляксей пачаў працу з усходам сонца. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ра́ный ’ранні’ (Бяльк.), ра́ні (Сл. ПЗБ). Гл. ра́на 2; відаць, адназоўнікавы прыметнік ад ра́на ’раніца’, рань ’вельмі ранні час’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Паддымкам, поддымком ’на змярканні, шэрай гадзінай’ (ТС). Рус. поддымки, поддымье ’раніца ў вёсках, калі толькі запальваць печы’. Да дым (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тума́нны, -ая, -ае.
1. гл. туман.
2. Ахутаны, засланы туманам.
Т. бераг ракі.
Туманная раніца.
3. Расплыўчаты, няясны; бачны як цераз туман.
Вырысоўваліся туманныя сілуэты будынкаў.
4. перан. Які мае няясны сэнс; незразумелы.
Туманныя разважанні.
5. перан. Невыразны, цьмяны.
Туманныя вочы.
Т. позірк.
|| наз. тума́ннасць, -і, ж. (да 3—5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пра́нкі ў выразе нъ пранкі ’на раннюю паству’ (полац., Нар. сл.). Хутчэй за ўсе, з *на паранкі (нъ пъра́нкі). Менш верагодна з *нъ абранкі, параўн. рус. пск., цвяр. обра́нок ’раніца да узыходу сонца, на зары’, обра́неть ’настаць раніцы, развіднець’; параўн. яшчэ і бел. выразы аб дзень, аб ноч, у якіх прыназоўнік яшчэ не пераўтварыўся ў прыстаўку. Да рана, раніца. Глухасць першага зычнага можна тлумачыць дээтымалагізацыяй выраза.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
маёвы, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і майскі (у 1 знач.). Маёвая раніца. □ Маршам аркестры на плошчы сусветнай Славяць маёвыя светлыя дні. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заспа́ны, ‑ая, ‑ае.
Са слядамі нядаўняга сну; сонны. Заспаны твар. Заспаныя вочы. □ Назаўтра я прачнуўся позна: ужо даўно была раніца. Заспаны, выйшаў на ганак. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
беспрычы́нны, ‑ая, ‑ае.
Без усякай прычыны; беспадстаўны, неабгрунтаваны. Раніца новага дня, так шчасліва пачатага, рассявала па станцыі і навокал праменні святла, надзей і нейкай новай беспрычыннай радасці. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)