Сю-сю-сю ’гукі, якімі падзываюць кароў’ (ТС). Відаць, не можа разглядацца асобна ад псюх‑псюх‑псюх ’тс’, гл. псе-псе-псе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цяп, выкл.
Разм.
1. Ужываецца гукапераймальна для абазначэння рэзкіх удараў па чым‑н. цвёрдым (пры сячэнні).
2. у знач. вык. Ужываецца паводле знач. дзеясл. цяпаць —цяпнуць. Цяп за руку.
•••
Цяп-ляп — ужываецца для абазначэння хуткага, але неахайнага выканання работы, справы; абы-як. — Скаргі працоўных павінны разглядацца неадкладна, — безапеляцыйна адрэзаў Шпунцік. — Вядома, вядома, — згадзіўся старшыня, — але разглядаць іх трэба не па прынцыпу цяп-ляп, а на ўсю глыбіню. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разбира́ться
1. в разн. знач. разбіра́цца;
понача́лу я в э́том де́ле не разбира́лся спача́тку я ў гэ́тай спра́ве не разбіра́ўся;
э́тот аппара́т разбира́ется на ча́сти гэ́ты апара́т разбіра́ецца на ча́сткі;
2. страд. разбіра́цца; разгляда́цца;
э́тот вопро́с бу́дет на́ми разбира́ться сего́дня гэ́та пыта́нне бу́дзе на́мі разбіра́цца (разгляда́цца) сёння;
э́тот това́р бы́стро разбира́ется гэ́ты тава́р ху́тка разбіра́ецца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Агіта́цыя агітатар (БРС). Новае запазычанне праз рускую мову (Крукоўскі, Уплыў, 80). У рускай мове з нямецкай (XIX ст.). Ст.-бел. агітавацца ’разглядацца на судзе’ (1658) (Булыка, Запазыч.) з іншай семантыкай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Няўпа́мкі (nieūpamki) ’не ў памяці, неўздагад’ (Пятк. 2), неўпамяткі ’тс’ (ТС). Да пимяць (гл.), ‑кі можа разглядацца як прыслоўны суфікс, які можа далучацца непасрэдна да кораня (Карскі 2-3, 69).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пярэ́кулі ’від ткання’ (Ян.). Відаць, не можа разглядацца асобна ад пярэ́куль ’перакульваючыся, куляючыся’ (Шат.; ашм., Стан.), пярэ́кулам ’перавалам’ (Нас.), што да куля́цца, куля́ць (гл.); магчыма, пры тканні парушаецца звычайны парадак дзеяння. Гл. таксама пераку́лам ’дагары нагамі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кухта́ль ’удар кулаком’ (ТСБМ, Мат. Гом., Сцяшк., Бяльк., Сл. паўн.-зах., Янк. БП, Некр.). Балтызм. Параўн. літ. káukštelėti ’стукнуць, цюкнуць’. Арэал распаўсюджання лексемы — практычна ўся беларуская тэрыторыя. Час пранікнення вельмі старажытны (да падзення дыфтонгаў). Бел. кухталь можа разглядацца як вынік уздзеяння балтыйскага субстрату.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэбяза́ (трэбэза́) ‘густы зараснік на балоце ці рацэ’ (Бес.). Гл. таксама трабяза́, трапе́за 1, трапяза́. Як магчымае запазычанне з польск. trzebież ‘зямля ці поле, ачышчанае ад зарасніку, выцерабленае, інакш — карчовішча’, адпаведнае лац. suppertum (Жлутка, 329), можа разглядацца ў межах зямельнага права ВКЛ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трудне́ча ‘цяжкасць, перашкода, замінка’ (Нік., Оч.), ‘цяжкасць, цяжка’ (Горбач, Зах.-пол. гов.). Параўн. серб. трудно̀ћа ‘цяжарнасць’, харв. trudnòća ‘тс’. Разам з апошнімі могуць разглядацца як сумесныя інавацыі з суф. *‑otja (Трубачоў, Проспект, 59–61; Слав. языкозн. V, 182, 187–188), параўн. малеча, пустэча (гл.). Гл. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ахіля́ць ’ахінаць, ухутваць’, ахіляцца ’ахінацца, укручвацца’ (Сцяц.). Ад хіліць ’згібаць’; супадзенне значэнняў і тэрытарыяльнае суседства з польск. ochytać ’атуляць, укрываць, абараняць’, магчыма, сведчыць пра ўплыў, параўн. таксама кобр. охылянка ’вялікая хустка ахінаць плечы’ (Бел. дыял., 145), дзе спалучэнне хы можа разглядацца як дыялектная з’ява ці прыкмета запазычанасці слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)