разве́сці³, -вяду́, -вядзе́ш, -вядзе́; -вядзём, -ведзяце́, -вяду́ць; -вёў, -вяла́, -ло́; -вядзі́; -ве́дзены; зак.
1. каго-што. Даць распладзіцца каму-н., разрасціся чаму-н.
Р. трусоў.
Р. парк.
2. У спалучэнні з абстрактным назоўнікам азначае: пачаць рабіць тое, аб чым гаворыцца ў назоўніку (разм.).
Р. доўгую, пустую гутарку.
Р. актыўную дзейнасць.
3. што. Распаліць, раскласці (агонь, вогнішча).
|| незак. разво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.
|| наз. развядзе́нне, -я, н. (да 1 і 3 знач.) і разво́д, -у, М -дзе, м. (да 1 знач.).
Пакінуць рубель на р.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разве́сці¹, -вяду́, -вядзе́ш, -вядзе́; -вядзём, -ведзяце́, -вяду́ць; -вёў, -вяла́; -ло́; -вядзі́; -ве́дзены; зак.
1. каго (што). Ведучы, даставіць (многіх) у розныя месцы.
Р. вартавых.
2. перан. Разлучыць каго-н., аддаліць аднаго ад другога.
Лёс навекі нас развёў.
3. каго (што). Скасаваць чый-н. шлюб.
4. Адвесці часткі чаго-н. у розныя бакі; рассунуць, расставіць што-н. злучанае.
Р. мост.
◊
Развесці рукамі (разм.) — павесці рукамі ў розныя бакі ў знак здзіўлення, бяссілля ў вырашэнні якой-н. справы.
|| незак. разво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.
|| наз. развядзе́нне, -я, н. (да 4 знач.), разво́д, -у, М -дзе, м. (да 1, 3 і 4 знач.) і разво́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 4 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
распло́д, -ду м., разг. распло́д, разво́д;
пакі́нуць на р. — оста́вить на разво́д
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
распло́д распло́д, -ду м., разво́д, -ду м.; см. распложа́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
*Расхэйдус, росхэ́йдус ’развод’ (ТС). Параўн. з расхе́ўрыс (гл.). Іранічнае ўтварэнне ад расхадзі́цца, разысці́ся ’скасаваць шлюб’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плямя́ ’гадоўля для патомства’ (віл., навагр., Сл. ПЗБ). Да племя (гл.), першапачаткова, відаць, з на племя (пакінуць) ’на развод’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тво́рнік ’жарабец’ (мазыр., З нар. сл.; Мат. Гом.), ’стаеннік’ (Сцяшк. Сл.). Скарочана з вытворнік ’самец, пакінуты на развод’ (гл.), што ад тварыц 1 і калькуе рус. производи́тель ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Растаргну́цца ’развесціся (пра мужа і жонку)’ (рэч., Нар. сл.). Нягледзячы на наяўнасць зыходнага дзеяслова торгаць (гл.), хутчэй за ўсё размоўнае (іранічнае?) засваенне рус. расто́ргнуть (шлюб), параўн. таксама рус. дыял. расторг ’развод, скасаванне шлюбу’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́зведзень ’развора, доўгі брус, які злучае пярэднюю і заднюю часткі воза’ (ПСл). Да раз‑ве́сці (гл. развод) — “разводзіліся” перадок з задняй часткай воза, калі перавозілі доўгія бярвенні. Аналагічна развора (гл.) < прасл. *orz‑vor‑a < прасл. *vьr‑/*ver‑/*vor‑ (гл. вярцець).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заво́дIII (развод) разг. заво́д, -ду м.;
оста́вить тёлку на заво́д пакі́нуць цялу́шку на заво́д;
◊
и в заво́де нет і ў за́вадзе няма́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)