Пасло́енка ’ягады, перацёртыя з цукрам’ (Ян.). Да слой (гл.). Першапачаткова ’ягады, перасыпаныя цукрам паспешна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ко́мкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.
1. Тое, што і камячыць. [Сяляне] .. шапкі рвалі з галавы і комкалі іх у каравых пальцах. Бядуля.
2. перан. Разм. Псаваць, паспешна скарачаючы, заканчваючы. Комкаць даклад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Адбылда́каць ’паспешна адгаварыць, невыразна адказаць’ (Бяльк.) да серыі экспрэсіўных дзеясловаў са значэннем ’невыразна гаварыць’. Магчыма, кантамінацыя балакаць з балдзіць ’гаварыць’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бурбо́ліць ’старанна есці, спяшацца’ (Бір. Дзярж.). Мабыць, да бу́рбалка, бурбо́лка, бу́рбаліць (гл.). Першапачаткова ’есці паспешна, пускаючы бурбалкі, захлынаючыся’. Параўн. яшчэ Урбуціс, Baltistica, V (1), 1969, 51.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
По́хват ’спрыт’ (люб., Сл. ПЗБ), ’кірунак, палёт’ (Гарб.), укр. по́хватом ’паспешна’, польск. дыял. pochwat ’чапанне’, балг. похва́т ’прыём’. Ад по- і хватаць ’хапаць’ (гл.), параўн. по́хап.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ахмы́лка ’памылка’ (Шат.), ахмыляцца ’памыляцца’ (Шат.). Ад абмылка, абмыляцца ’тс’ з распадабненнем губных, магчыма, пад уплывам іншых слоў тыпу рус. маск. хмы́лом ’хутка, паспешна’. Гл. мыляць, памылка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
страчы́ць, страчу́, стро́чыш, стро́чыць; стро́чаны; незак.
1. што і без дап. Шыць на швейнай машыне, вышываць суцэльным швом.
С. сукенку.
С. цэлы вечар.
2. перан., што і без дап. Хутка, паспешна пісаць (разм.).
С. ліст.
3. перан., без дап. Страляць (пра частую стральбу з аўтаматычнай зброі).
С. з кулямёта.
|| зак. настрачы́ць, -страчу́, -стро́чыш, -стро́чыць; -стро́чаны (да 2 знач.) і прастрачы́ць, -страчу́, -стро́чыш, -стро́чыць; -стро́чаны (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
калігра́фія, ‑і, ж.
Майстэрства пісаць разборліва, роўным, прыгожым почыркам. Почырк у яго [вучня] добры, роўны, хоць ніякіх вал[ася]ных ліній няма, што з пункту гледжання каліграфіі — найгоршая загана. Ермаловіч. Віцька паспешна і не вельмі зважаючы на каліграфію і чыстату, выконваў пісьмовыя заданні. Васілевіч.
[Грэч. kalligraphia — прыгожы почырк.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нязг̌ра́да (незг̌ра́да) ’няўмека, няўклюда’ (ТС), нязгрэ́да ’няўдаліца’ (клец., Нар. лекс.). Відаць, адваротны дэрыват ад незг̌ра́дны, незг̌рэ́дны ’нехлямежы, нязграбны’ — фанетычна змененае незг̌рабны? Магчыма, зыходная аснова захавалася ў беласт. zhrèjdać ’сапсаваць справу, зрабіць што-небудзь паспешна, абы-як’, якое Смулкова (Балт.-слав. иссл.–1980. М., 1981, 209) лічыць балтызмам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́скачыць, -чу, -чыш, -чыць; зак.
1. Скочыўшы, пакінуць якое-н. месца.
В. з лодкі.
Выскачыла з галавы (перан.: забылася; разм.). В. замуж (перан.: паспешна або нечакана выйсці замуж; разм.).
2. Скачучы або таропка выбегшы, выехаўшы, з’явіцца адкуль-н.
Заяц выскачыў з кустоў.
В. насустрач.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Нечакана выпасці, выскачыць.
Нітка выскачыла з іголкі.
4. Недарэчна, не да месца сказаць, зрабіць што-н. (разм.).
В. са сваёй прапановай.
Выскачыў як Піліп з канапель (прымаўка).
|| незак. выска́кваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)