баламу́ціць, -му́чу, -му́ціш, -му́ціць; незак., каго-што (разм.).
1. Выклікаць неспакой сярод каго-н., уносіць разлад, неразбярыху.
Б. народ.
2. Спакушаць, зачароўваць.
Ах, дзяўчаты, хопіць вам б. хлопца!
◊
Баламуціць светам (разм., неадабр.) — выклікаць непакой, нездавальненне.
|| зак. узбаламу́ціць, -му́чу, -му́ціш, -му́ціць; -му́чаны і забаламу́ціць, -му́чу, -му́ціш, -му́ціць; -му́чаны (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Карце́нне ’непакой, трывога, турбота’ (Юрч.), да карцець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́нчыць ‘турбаваць, непакоіць’, трэ́нчыцца ‘турбавацца, непакоіцца’, ‘хацецца’ (Юрч. СНЛ), трэ́нчанне ‘турботы, непакой’ (там жа). Гл. фанетычны варыянт дрэнчыць ‘тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мітрэ́нга, мітрэнг̌а, мітрэнка, в.-дзв. мітрэга ’трывога, хваляванне, непакой, сумятня, разлад, турбота, шум, перапалох, перашкода, прыгода’, бялын. ’вечарынка, бяседа’ (ТСБМ, Нас., Касп., Янк. 1, Бір. Дзярж., Сцяшк. Сл., Сл. ПЗБ; гродз., З нар. сл.; рагач., КЭС; бялын., Нар. сл.), стол. замытрэ́шка ’непакой’ (Вярэніч, вусн. паведамл.), мітрэнжыцца, мітрэнжыць, ваўк. мярэжыць, чэрв. мітрэжыцца, трак. мітранг̌аваць ’трывожыць, адчуваць непакой, недамаганне’, ’марудзіць’, мітрэнжанне ’сварка’, ’перашкода’ (Нас., Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл., Нар. лекс.). З польск. mitręga ’перашкода’, ’цяганіна’ (Шатэрнік, 158; Пальцаў, Лекс. і грам., 38; Кюнэ, Poln., 77), якое ўтварылася пры дапамозе суф. ‑ęga ад mitr‑, роднаснага з mitwać ’блытаць’ mituś — гл. мі́тусь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Муць ’каламуць, дробныя часцінкі’, ’туман, смуга, імгла’ (Яруш., ТСБМ; рэч., слаўг., паўн.-усх., Яшк.), ’непакой, хваляванне’ (Бяльк.). Прасл. mǫtь < mǫtiti > муці́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
трево́га ж. трыво́га, -гі ж.; (беспокойство) непако́й, -ко́ю м.;
возду́шная трево́га паве́траная трыво́га;
◊
бить трево́гу падыма́ць (біць) трыво́гу;
ло́жная трево́га несапра́ўдная (фальшы́вая) трыво́га;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
узнепако́ены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад узнепакоіць.
2. у знач. прым. Які знаходзіцца ў стане трывогі, непакою; устрывожаны, усхваляваны. Узнепакоеная Волька напісала бацькаваму суседу, і той адказаў, што бацька памёр. Чорны. // Які выказвае трывогу, непакой. Пільным, крыху ўзнепакоеным позіркам агледзеў [Тодар] дворык. Вышынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узнепако́іць, ‑кою, ‑коіш, ‑коіць; зак., каго.
Разм. Выклікаць у кім‑н. трывогу, непакой; усхваляваць. Мне было незразумела.., чаму гэтыя на выгляд звычайныя птушкі так узнепакоілі маіх сябрукоў. Аляхновіч. // перан. Парушыць спакой; прывесці ў рух. [Ганна:] — Не, Антоне! Мае суседкі старэнькія, рана спаць кладуцца, Яшчэ ўзнепакоім. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Амбара́с ’непакой’ (Др.-Падб., БРС, Гарэц., Бяльк., Нас., Касп., Нас. Сб. посл., Мар. дыс.), амбарасіцца ’непакоіцца’ (Касп.), амбарасна ’непакойна’ (Касп.), з франц. embarras праз польскае ambaras (Кюнэ, Poln., 40).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
непако́іць, ‑кою, ‑коіш, ‑коіць; незак., каго.
1. Выклікаць непакой, трывогу, хваляванне. Думка аб тым, як памірыцца з дзедам, увесь час непакоіла хлопчыка. Сіняўскі. Наступіў дзень, а Ядзі не было. Гэта непакоіла Сашу: чаму спазняецца? Новікаў. // Абуджаць непакой, хваляванне. Вечары. Сяло. Гулянкі. Пах садоў мяне дурманіў. І дзявочыя вяснянкі Непакоілі ў тумане. Аўрамчык.
2. Парушаць чый‑н. спакой, турбаваць каго‑н., перашкаджаць каму‑н. Рыгору стала няёмка, што ў гэткую пару непакоіць гаспадароў кватэры. Гартны. Доўга сядзець у палаце, непакоіць хворага дзяжурны доктар не дазваляў. Пальчэўскі. Пакуль добра не развіднела, [жанчыны] ішлі спакойна, а як паднялося сонца, пачалі непакоіць самалёты. Гурскі. // Прычыняць боль. «Не будзем.. [асколкі] чапаць, — сказаў хірург, — яны ў мякаці і неўзабаве перастануць непакоіць». Марціновіч. Апошні год штосьці зноў пачала непакоіць левая нага, ампутаваная да калена. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)