Руша́ць ’зварочваць з поўні, пачынаць змяншацца (пра месяц)’, рушыць ’звярнуць з поўні, пачаць змяншацца (пра месяц)’ (ТС), ’чапаць, рушыць’ (Касп.). Гл. рушыцца.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зваро́чванне ср.

1. свора́чивание; завора́чивание;

2. свора́чивание;

3. разг. сва́ливание;

4. разг. сва́ливание;

1-4 см. зваро́чваць 1-4

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сва́ливать несов., в разн. знач. зва́льваць; (дерево — ещё) спуска́ць; (в одно место, с повозки и т. п. — ещё) зваро́чваць; (вину на кого-л. — ещё) зваро́чваць; см. свали́ть​ 1;

◊

сва́ливать с больно́й головы́ на здоро́вую зва́льваць з хво́рай галавы́ на здаро́вую.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свёртывать несов.

1. (скатывать) скру́чваць;

свёртывать бума́гу в тру́бку скру́чваць папе́ру ў тру́бку;

свёртывать папиро́су скру́чваць папяро́су;

2. (заворачивать с краёв) зго́ртваць;

цветы́ на́чали свёртывать свои́ лепестки́ кве́ткі пачалі́ зго́ртваць свае́ пялёсткі;

3. перен. (суживать, ограничивать деятельность) зго́ртваць; (сокращать) скарача́ць;

свёртывать произво́дство зго́ртваць (скарача́ць) вытво́рчасць;

свёртывать шта́ты скарача́ць шта́ты;

4. воен. (перестраивать в глубину) перастро́йваць, перашыхто́ўваць;

5. (поворачивать в сторону, придавать другое направление) зваро́чваць, збо́чваць;

6. перен. (менять тему разговора) зваро́чваць;

7. (вывихивать) разг. зваро́чваць, выві́хваць;

8. (сбивать на сторону) разг. зваро́чваць, збіва́ць;

9. (вертя, портить) разг. скру́чваць; см. сверну́ть​ 1—8, 10;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Пачу́чарыць ’грызці, абгрызаць што-н. (пра мышэй, трусоў, зайцоў)’ (дзярж., Нар. сл.). Да напарыць (гл.). Няясна. Магчыма, да прасл. čučati ’сядзець на кукішках, сагнуўшы калені’, параўн. каш. tuta ’верхняя частка завязанага мяшка’, ’валасы на галаве жанчыны, сабраныя ў гугель’ (< і.-е. keu‑k‑ ’крывіць, згінаць, зварочваць’), абцяжаранага суфіксам ‑ч‑і‑ (Борысь, SP, 2, 278). Можна таксама дапусціць утварэнне ад чучарапак ’ракавіна малюска’, ’шкарлупіна выліўка’ — гэтак выглядаюць абгрызеныя, паедзеныя караняплоды.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вороти́ть​II несов., прост.

1. (поворачивать) паваро́чваць; (сворачивать) зваро́чваць;

2. (распоряжаться) варо́чаць, ару́даваць;

◊

нос вороти́ть нос адваро́чваць (ад каго);

с души́ воро́тит з душы́ ве́рне.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

скідаць, скідваць, звальваць, змахваць, сыпаць, ссыпаць, страсаць, атрасаць, абіваць; зварочваць (разм.); раняць (абл.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

остана́вливать несов.

1. (прекращать движение) спыня́ць, затры́мліваць;

2. (сдерживать, запрещать что-л.) спыня́ць, не дава́ць;

3. перен. (сосредоточивать на ком-, чём-л.) спыня́ць; звярта́ць, зваро́чваць;

остана́вливать чьё-л. внима́ние звярта́ць ува́гу каго́-не́будзь;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

завёртывать несов.

1. (обёртывать, упаковывать) заго́ртваць; запако́ўваць; закру́чваць, укру́чваць; завіна́ць, захіна́ць;

2. (загибая, приподнимать, сдвигать) зака́сваць, загіна́ць, захіна́ць;

3. (сворачивать в сторону) зваро́чваць, паваро́чваць, збо́чваць;

4. (завинчивать) закру́чваць;

5. (подол, рукава) зака́сваць; (о штанинах — ещё) падка́сваць; (полы) захіна́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Віля́ць ’махаць, хістаць, паварочваючы збоку’; ’рухацца па звілістай лініі’; ’ухіляцца ад прамога адказу, хітрыць, падманваць’ (Нас., КТС, БРС, Шат., КЭС, лаг.). Укр. виляти ’віляць (напр., хвастом)’; ’ухіляцца ад працы’; ’весяліцца, гуляць, ганяцца’, рус. варон., валаг. вилять ’зварочваць з дарогі’; ’гойсаць, шныраць, ухіляцца, пазбягаць каго-небудзь’; ’кідацца з боку ў бок’; ’ухіляцца з прамога шляху, хітрыць’, ви́ля ’нясталы чалавек, ветрагон’, польск. wilać ’махаць (хвастом)’, уст. wilać się ’віцца (аб дыме)’. Іншыя славянскія адпаведнікі семантычна звязаны больш з прасл. лексемай vila ’міфічная істота, фея, русалка’; ’вар’ятка’; ’вядзьмарка, чараўніца’, польск. wiłować ’шалець, вар’яцець, губляць галаву’, чэш. vilniti ’быць юрлівым’, ст.-чэш. vilovati ’дрэнна паступаць, распутнічаць’, макед. вилнее ’бушаваць, бясчынстваваць’, чым з віляць, ад якой яны фармальна адрозніваюцца. Таму можна дапусціць інавацыю ўсх.-слав. *виляти, якое, відаць, з’яўляецца роднасным ад літ. уст. vìlti ’здраджваць’ (Атрэмбскі, 2, 33), vilióti ’вабіць, падманваць, спакушаць’, apvìlti ’падманваць, расчароўваць’, vỹlius ’падман, спакушэнне, каварства’. Шанскі (1, В, 99); Пелікан (LF, 1929, 56, 244), Фасмер (1, 315), Брандт (РФВ, 18, 8), Младэнаў (66), КЭСРЯ (81) мяркуюць, што лексема з’яўляецца суфіксальным дэрыватам ад вилыи ’завілісты, пакручасты’ (< *вить і суф. ‑л‑). Петарсан (AfslPh, 36, 152) звязвае лексему вилять са ст.-інд. vḗllati ’хістаецца’, vēllitas ’хвалісты, гарбаты’, пракр. velli, vellā ’павеўная расліна’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)