саю́знік, -а, мн. -і, -аў, м.
Той, хто знаходзіцца ў саюзе (у 1 і 2 знач.), дзейнічае ў згодзе з кім-, чым-н.
Заключаць пагадненне з саюзнікамі.
Саюзнікі ў барацьбе з агрэсарамі.
|| ж. саю́зніца, -ы, мн. -ы, -ніц.
|| прым. саю́зніцкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Міраві́ны ’мір, прымірэнне, канец сваркі’ (Шат.). Беларускае. Да міравы < ст.-рус. мировати ’мірыцца, заключаць мір’ < мір 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
таі́ць, таю́, то́іш, то́іць; то́ены; незак., што.
1. Трымаць у тайне, утойваць ад іншых што-н.
Т. сваё мінулае.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Мець, заключаць у сабе што-н. знешне непрыкметнае, яшчэ не выяўленае.
Зямля тоіць у сваіх нетрах яшчэ многа невядомага.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заключа́цца, ‑аецца; незак.
1. Быць сутнасцю чаго‑н., зводзіцца да чаго‑н. Эстэтычнае хараство апавядання [Я. Брыля «У сям’і»] ў тым і заключаецца, што ў ім, як у люстры, адбіліся жывыя вобразы народных талентаў. Майхровіч.
2. Зал. да заключаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Міру́н (іран.) ’стары халасцяк’ (Сцяц.; ваўк., Сцяшк. Сл.). Каш. mʼiřa ’жаніх, малады’, miřota ’маладая’. Да прасл. miriti ’заключаць шлюбны дагавор’ (Варбот, ОЛА–1979, 327–328).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыбіва́ць: прыбіва́ць рукі ’заключаць здзелку’ (ашм., драг., Сл. ПЗБ), а таксама драг. пырыбыва́тэ ’тс’ (драг., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.) Да біць (гл.), параўн. біць па руках ’тс’, літаральна ’завяршаць справу, б’ючы па руках’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тура́я ‘здаровая, дзябёлая жанчына або дзяўчына’ (Стома Сл.). Няясна. Нагадвае словаўтваральны варыянт туры́ца 1 ‘дзябёлая, мажная жанчына’ (Нас.), гл. Меркаванні пра ўтварэнне ад літ. turė́ti ‘мець, валодаць, трымаць, заключаць у сабе’ пры дапамозе суф. ‑a‑ja‑, параўн. туляя́ ‘гультайка’, меляя́ ‘пустамеля’, цера́я ‘тая, хто трэ лён’, верзяя́ ‘пляткарка’, гл. Саўка, Запісы, 23, патрабуюць дадатковай аргументацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
страхава́ць, страхую, страхуеш, страхуе; незак., каго-што.
1. Праводзіць страхаванне (у 2 знач.), заключаць дагавор аб страхаванні. Страхаваць жыццё. Страхаваць багаж. Страхаваць маёмасць. Страхаваць будынак ад пажару.
2. Спец. Засцерагаць ад няшчасных выпадкаў пры выкананні гімнастычных практыкаванняў, цыркавых нумароў і пад. Страхаваць гімнаста.
3. перан. Засцерагаць ад чаго‑н. (непрыемнага, непажаданага). Вы не зусім правільна зрэагавалі на гэты выпадак — трэба было страхаваць сябе ад новага «ЧП» не суровымі вымовамі. Дадзіёмаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Страхава́ць ‘забяспечваць, засцерагаць’, ‘заключаць дамову пра выплату кампенсацыі’ (ТСБМ), стрыхава́ць ‘тс’ (Янк. 1), страхо́ўка ‘плацеж паводле дамовы аб кампенсацыі страт’ (Сержп., Бяльк.), стрыхо́ўка ‘тс’ (Янк. 1). З рус. страхова́ть ‘тс’, страхо́вка ‘тс’, якое ад страх, гл. (Фасмер, 3, 772). Магчыма, на падставе эліпсіса ўстойлівых спалучэнняў тыпу на свой страх, параўн. у Даля: “страховать… отдавать кому на страх, на ответ, ручательство”, аналагічна ням. Sorge ‘клопат’ (з больш ранняга ‘страх перад пагрозай’), Versorgen ‘забяспечваць’, гл. Новое в рус. этим., 222.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заключа́цца несов.
1. (в чём-л.) заключа́ться; состоя́ть;
спра́ва ~ча́ецца ў насту́пным — де́ло заключа́ется в сле́дующем;
эстэты́чнае хараство́ ~ча́ецца ў тым... — эстети́ческая красота́ заключа́ется в том...;
2. страд. заключа́ться; соверша́ться; см. заключа́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)