гусы́ня гу́ска, -кі ж., гусь, род. гусі́ ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ле́бедзь, -я, мн. -і, -яў, м.
Вялікая вадаплаўная птушка сямейства качыных з доўгай выгнутай шыяй.
Чорны л.
Л. ляціць к снегу, а гусь — к дажджу (прыказка).
◊
Лебядзіная песня — апошняе праяўленне таленту.
|| прым. лебядзі́ны, -ая, -ае.
Л. пух.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
норови́ть несов., разг.
1. (настойчиво стремиться) намага́цца; імкну́цца; (стараться) стара́цца;
гусь норови́т ущипну́ть гусь намага́ецца (імкне́цца, стара́ецца) ушчыкну́ць;
2. (целить, метить) ме́рыцца; (лезть) ле́зці.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гу́санька, ‑і, ДМ ‑ньцы; Р мн. ‑нек; ж.
Разм. і нар.-паэт. Памянш.-ласк. да гусь. Ой ляцелі гусанькі цераз сад. З нар. песні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ску́бены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад скубці (у 2, 3 знач.).
2. у знач. прым. Пазбаўлены пер’я, поўсці і пад. Скубеная гусь. Скубены трус.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
качы́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да качкі, належыць ёй. Качыны пух. Качынае гняздо. Качыны вывадак. // Такі, як у качкі. Качыная хада.
2. у знач. наз. качы́ныя, ‑ых. Сямейства птушак, да якога адносяцца качка, гусь, лебедзь і інш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стара́цца несов.
1. стара́ться, усе́рдствовать;
с. з усі́х сіл — стара́ться изо все́х сил;
2. (стремиться, пытаться что-л. сделать) стара́ться, норови́ть;
гусь ~ра́ецца ўшчыпну́ць — гусь стара́ется (норови́т) ущипну́ть;
◊ рад с.! — рад стара́ться!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
халмаго́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Разм. Карова або гусь халмагорскай пароды. Ды і статак не абы-які. Халмагоркі, бурачырвоныя латвійкі. Што ні карова — біяграфія. Асіпенка. А пакліча гусак халмагорак, — Крылы над вадою паўздымаюць, Загамоняць яны дружным хорам — Шум і пырскі, аж вясёлкі ззяюць. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ко́зка 1 ’трыножак’, ’сажань’ (Мат. Гом.). Гл. казан.
◎ Ко́зка 2 ’бакас’ (Мат. Гом.). Параўн. укр. козарка ’від дзікай гусі’, рус. казара, казарка ’тс’. Магчыма, цюркскага паходжання (тур. kaz ’гусь’) (Булахоўскі, 3, 238). Параўн. ЕСУМ, 2, 340.
◎ Ко́зка 3 ’грыб саркадон чарапічны’ (ТС). Гл. каза 6.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
плюсь, выкл.
Разм.
1. Абазначае гук пры ўдары аб паверхню вады, пры пацалунку і інш.
2. у знач. вык. Адпавядае дзеясловам: плюскаць, плюснуць, плюснуцца. Нап’ецца гарэлкі, як вады гусь, А пасля сядзіць і вачыма плюсь. «Полымя». У доме згледзеўшы Мальвіну, Валенты пан і пан Самусь У ручку ёй галантна — плюсь І распыталі пра навіны. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)