прае́кт, ‑а, М ‑кце, м.
1. Распрацаваны план стварэння, пабудовы чаго‑н. На трэцім курсе універсітэта я зрабіў праект электрастанцыі на рэчцы ў Сіняй даліне. Хомчанка. Юрка ведаў, што праект дэталёвай забудовы вуліцы рабіў.. [бацька]. Карпаў.
2. Папярэдні тэкст якога‑н. дакумента. Праект дагавора. Праект канстытуцыі.
3. План, задума. Каля гнілога балота пастануць часамі дзядзькі, глядзяць, мяркуюць, праекты строяць. Колас.
[Ад лац. projectus — кінуты наперад.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Талму́д ’звод бытавых, прававых прадпісанняў і правіл у іудзеяў’, ’вялікі рукапіс, кніга’ (ТСБМ), ’свяшчэнная кніга веруючых яўрэяў; цяжкі для разумення тэкст, пісанне’ (Скарбы), тальму́д ’свяшчэнная кніга ў іудзеяў’ (Некр. і Байк.). Ст.-бел. талмутъ, талматъ, талмотъ, толмутъ ’тс’ запазычана ў канцы XV ст. або непасрэдна з ідыш Talmud ’вучэнне; святая кніга ў габрэяў’ (Астравух, Ідыш-бел. сл.), або адтуль жа праз ст.-польск. talmud, talmut ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 175, 184), што да іўр. talmū́dh ’вучэнне’ < lāmádh ’вучыўся’ (ЕСУМ, 5, 509; Голуб-Ліер, 477).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пра́ўлены
1. прич. чи́ненный; испра́вленный, попра́вленный;
2. прич. пра́вленный; вы́правленный;
3. прич. пра́вленный;
1-3 см. пра́віць 2-4;
4. прил. чинёный;
~ныя бо́ты — чинёные сапоги́;
5. прил. пра́вленный;
п. тэкст — пра́вленный текст
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́чытаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
1. Даведацца пра што‑н. з прачытанага. Вычытаць навіну. □ Дзесьці я вычытаў, што людзей заўсёды аб’ядноўвае тое аднолькавае, што ў іх на душы. Карпюк. [Міхалючок:] — Тут пра што хочаце вычытаеце. Чорны. // Прачытаць уголас для агульнага ведама; зачытаць. Дырэктар школы абвясціў вечар адкрытым, вычытаў па спісе, каму ў прэзідыум. Сабаленка.
2. Чытаючы, зверыць, выправіць тэкст. Вычытаць рукапіс, гранкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
піса́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. пісаць.
2. Разм. пагард. Тое, што напісана, тэкст. З «Жалейкі» чуўся подых рэвалюцыі, з яе чалавек навучыўся разумець: ён мае права на працу і на зямлю... Як жа было не спалохацца Ельскаму, калі ў яго пісаннях прапаведвалася зусім іншае. Лужанін.
3. Разм. Тое, што і свяшчэннае пісанне.
•••
Свяшчэннае пісанне — кнігі Старога і Новага завету.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адбі́так, -тка і -тку, мн. -ткі, -ткаў, м.
1. -тка. Адлюстраванне чаго-н. на гладкай бліскучай паверхні ў выніку пераламлення светлавога праменя.
Адбіткі дрэў чарнеюць з вады.
2. -тка. След, які застаўся на чым-н. ад іншага прадмета.
Адбіткі пальцаў на шкле.
Адбіткі птушыных лапак на вільготным пяску.
3. -тка. Тэкст, малюнкі і пад., адціснутыя паліграфічным спосабам.
А. тэксту на паперы.
4. -тку. Перадача ў вобразах і паняццях чаго-н.
А. жыцця ў рамане.
5. -тку. Адзнака, след, знак якіх-н. пачуццяў, уздзеянняў, уплываў.
А. журбы на тварах людзей.
Час кладзе на ўсё свой а.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
укра́сціся, украдзецца; пр. украўся, укралася; зак.
1. Папасці, пранікнуць з-за недагляду. У тэкст укралася памылка.
2. Непрыкметна ўвайсці, пранікнуць куды‑н.; пракрасціся. Здаецца, і непрыкметна прашмыгнулі партызаны вішнякамі ў вёску, бясшумна ўкраліся на двор.., але іх прыход .. не застаўся незаўважаным. Кухараў. // перан. Непрыкметна, міжвольна пранікнуць, з’явіцца; закрасціся (пра пачуцці, думкі). Украўся ў душу страх. □ У мой дзіцячы маленькі свет укралася першая зайздрасць. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
або́рка 1, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Невялікая вяроўка; шпагаціна. Перавязаць што-небудзь аборкай. □ Пяньку яна [Аўгінка] хацела здаць нарыхтоўшчыкам, але перадумала — у сваёй гаспадарцы таксама аборкі патрэбны. Чыгрынаў.
або́рка 2, ‑і, ДМ ‑рцы; Р м. ‑рак; ж.
1. Спец. Друкарскі набор укарочанымі радкамі вакол якога‑н. малюнка, табліцы і пад. Тэкст у аборку.
2. Нашытая палоска матэрыі. // часцей мн. (або́ркі, ‑рак). Тое, што і брыжы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перабра́ць, -бяру́, -бярэ́ш, -бярэ́; -бяро́м, -бераце́, -бяру́ць; -бяры́; -бра́ны; зак.
1. каго-што. Разбіраючы, сартуючы, перагледзець (многае).
П. кнігі.
П. бульбу.
П. у размове ўсіх знаёмых (перан.).
2. што. Разабраўшы, скласці, набраць нанава (спец.).
П. сцены.
П. тэкст.
3. што. Паслядоўна дакрануцца да чаго-н.
П. гузікі на кофце пальцамі.
4. што і чаго. Узяць больш, чым трэба, занадта многа.
П. фонд зарплаты.
5. Зрабіць звыш меры, перадаць, перастарацца (разм.).
П. меру (зрабіць лішняе). У нядзелю ў гасцях перабраў (выпіў лішняе).
|| незак. перабіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. перабіра́нне, -я, н., перабо́р, -у, м. і перабо́рка, -і, ДМ -рцы, ж. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сляпы́, -а́я, -о́е.
1. Які не бачыць, пазбаўлены зроку; са слабым зрокам.
Сляпое дзіця.
Падручнікі для сляпых (наз.).
2. перан. Які дзейнічае, не ўсведамляючы і не абдумваючы сваіх учынкаў.
С. ад злосці.
Слепа (прысл.) паверыць першаму сустрэчнаму.
Сляпое перайманне.
3. Невыразны, неразборлівы (пра шрыфт, тэкст і пад.).
С. адбітак на паперы.
4. Праз які дрэнна або нічога не бачна.
Сляпыя шыбы ў вокнах.
Сляпая хата (з малымі вокнамі).
5. Які адбываецца без удзелу зроку, без бачных арыенціраў (спец.).
С. метад друкавання (не гледзячы на клавішы). С. палёт на самалёце.
○
Сляпая кішка — пачатковая частка тоўстай кішкі, якая мае чэрвепадобны адростак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)