Рзне́нце, рзне́ньця ’рэзкі боль у жываце’ (воран., шальч., Сл. ПЗБ). Паводле Мацкевіч (там жа, 4, 331), з польск. rznięcie ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жа́ліцца, -люся, -лішся, -ліцца; жа́лься; незак.
1. на каго-што або са злуч. «што». Выказваць жальбу, нездаволенасць; бедаваць.
Ж. на боль у грудзях.
2. на каго (што). Скардзіцца, наракаць на каго-н.; падаваць скаргу.
Ж. на суседа.
|| зак. пажа́ліцца, -люся, -лішся, -ліцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абвастры́ць, -вастру́, -во́стрыш, -во́стрыць; -во́страны; зак., што.
1. Зрабіць больш вострым, успрымальным.
А. пільнасць.
А. слых.
2. Зрабіць больш моцным, цяжкім.
А. боль.
А. хваробу.
3. Зрабіць больш напружаным.
А. супярэчнасці.
А. адносіны.
|| незак. абвастра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. абвастрэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сашчамі́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -шчэ́міцца; зак. (разм.).
1. Шчыльна самкнуцца, злучыцца (пра зубы, пальцы і пад.).
2. перан. Пра сэрца, душу: адчуць боль, цяжар пад уплывам якога-н. пачуцця.
Ад жалю сашчамілася сэрца.
|| незак. сашчамля́цца, -я́ецца і сашчэ́млівацца, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
са́дніць, ‑ніць; незак.
Разм. Шчымець, даваць пякучы боль (у выніку ранення, раздражнення скуры, апёку і пад.). Міколку, аднак, было не да смеху, бо.. вельмі садніла параненая шчака. Лынькоў. Нарэшце такі боль пачаў праходзіць, хоць яшчэ і садніла спаленая кіслатой дзясна. Чарнышэвіч. // перан. Пра душэўныя пакуты. Нешта садніла сэрца ў Ганны, настрой дурны навяваўся на яе. Нікановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змякчы́ць сов., в разн. знач. смягчи́ть;
з. ску́ру — смягчи́ть ко́жу;
з. боль — смягчи́ть боль;
з. святло́ — смягчи́ть свет;
з. прыгаво́р суда́ — смягчи́ть пригово́р суда́;
з. уда́р — смягчи́ть уда́р;
з. зы́чны гук — смягчи́ть согла́сный звук
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нашту́рхаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм. Штуршкамі прычыніць боль, набіць. Бераг .. [Стэпе] не паверыў, адабраў галлё і яшчэ .. наштурхаў старую кабету. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уто́мленасць, ‑і, ж.
Стан утомленага (у 2 знач.). Ці то ад перажытага, ці то ад папярэдняй утомленасці, адчуў Ігнась зноў .. боль у грудзях. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тупы́, -а́я, -о́е.
1. Недастаткова навостраны, такі, якім цяжка рэзаць, пілаваць, калоць і пад.
Т. нож.
Тупая піла.
2. Які не звужаецца або мала звужаецца ў канцы, з закругленым канцом.
Туфлі з тупымі насамі.
3. перан. Разумова абмежаваны, няздольны, някемлівы.
Т. вучань.
Т. як абух.
4. перан. Які прыйшоў у стан атупення; раўнадушны, абыякавы.
Тупое паслушэнства.
5. Невыразны, бяздумны, бяссэнсавы.
Т. погляд.
6. Не востры, не вельмі адчувальны; глухі (пра боль).
Т. боль.
7. Глухі, не рэзкі, не звонкі (пра гукі).
Пачуўся т. трэск.
8. Пра вугал: большы за 90°.
|| наз. ту́пасць, -і, ж. (у 3 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пеража́хнуць ’сціхнуць (пра боль)’ (слуц., Сл. ПЗБ). Да пера- і жа́хнуць ’стукнуць, ударыць’ (гукапераймальнага паходжання, параўн. і жах (гл.), што чаргуецца з гасіць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)